Krijgt Macron de EU weer in beweging?

Zal het Emmanuel Macron lukken de Europese Unie en de eurozone te hervormen? Tijdens zijn verkiezingscampagne stond de Europese kwestie al hoog op de agenda. Het vooruitzicht van een 'Frexit', een onderwerp aangeroerd door Marine Le Pen, is haar duur komen te staan in de tweede ronde van de verkiezingen. Want ondanks recente moeilijkheden staat het overgrote deel van de Fransen nog steeds achter de Unie en de euro. Maar de 'status quo' is een onhoudbare situatie. Het welslagen van Emmanuel Macron zal in hoge mate afhangen van zijn vermogen om het economische en sociale beleid van Europa te veranderen. Het terugdringen van het aanzienlijke handelstekort, het herstel van de Franse economie en het terugdringen van de werkloosheid kunnen niet alleen worden bewerkstelligd door een toename van de binnenlandse vraag, het zal in eerste instantie de rest van de eurozone zijn die de Franse economie uit dal zal trekken.

Kan Emmanuel Macron slagen waar Francois Hollande –zonder het overigens ooit echt te hebben geprobeerd- heeft gefaald? Omdat te bereiken zal hij voor elkaar moeten krijgen dat er een eind komt aan de permanente bezuinigingen en vooral aan het deflationaire beleid voor de arbeidsmarkt dat voorkomt dat de economie van de eurozone zich, ondanks het ruime monetaire beleid van de Europese Centrale Bank, niet kan herstellen. Onmogelijk? Als Emmanuel Macron dit beleid echt ter discusie wil stellen, zal het succes minder onwaarschijnlijk zijn dan vele Fransen nu denken.

Waarschuwingen

Het zal in eerste instantie van de houding van de Duitse regering en van de publieke opinie afhangen. Reden waarom het eerste bezoek van Emmanuel Macron direct na zijn inauguratie aan Berlijn was. De verpletterende overwinning op Marine Le Pen in de tweede ronde was een verrassing in positieve zin voor de Duitsers die vreesden dat dat zij de verkiezingen zou winnen of dat het er op zijn minst om zou gaan spannen.
De ruime overwinning heeft zowel de Fransen als de rest van de wereld gerustgesteld. Maar het heeft de positie van Emmanuel Macron momenteel wel verzwakt. Als hij had gewonnen met een nipte overwinning met bijvoorbeeld 55 procent, dan zou de angst voor het Front national de Duitse regering ertoe hebben gedwongen wat makkelijker grote verandering in Europa te accepteren. De overwinning met 66 procent tegen 34 procent heeft in de ogen van de Duitsers zonder twijfel de urgentie van grote hervormingen gerelativeerd.
Dit bleek al uit de waarschuwingen afkomstig van de Duitse pers over de mogelijke eisen die Emmanuel Macron zal stellen. Zo kopte het belangrijke weekblad Der Spiegel op 12 mei op het voorblad met de woordspeling “Teurer Freund” [‘Beste vriend’, maar ook ‘Dure vriend’, red.]. Als ondertitel staat er “Emmanuel Macron redt Europa... en Duitsland betaalt de rekening.” De Duitse bondskanselier heeft laten weten niets te kunnen doen aan en geen invloed te hebben op het Duitse handelsoverschot: het is ontstaan door de de uitstekende prestaties van de Duitse bedrijven en het te lakse monetaire beleid van de ECB.
Ondanks deze reactie is de kans van slagen van een hervorming van Europa groter dan over het algemeen wordt gedacht in Frankrijk. Maar dan moet Emmanuel Macron wel in actie komen. Duitsland heeft de afgelopen jaren dankzij zijn demografische en economische omvang en zijn geografische positie in het centrum van het uitgebreide Europa een dominante rol binnen de Unie gehad. Maar de machtsonbalans is minder groot dan, vooral in Frankrijk, wordt gedacht en is in ieder geval een stuk kleiner dan in 2010.

In eerste plaats omdat de grootste problemen waar Europa de afgelopen jaren mee te maken heeft gehad van geopolitieke aard zijn. Neem bijvoorbeeld de situatie in Oekraïne, de islamitisch dreiging vanuit de Maghreb en Sahel en de gevolgen van de chaos in Syrië en Irak. Op militair gebied is Duitsland een kleine speler, terwijl Frankrijk op dit vlak nog wel een rol van betekenis speelt in de wereld.

Gevolgen van de Brexit

In de tweede plaats omdat de Brexit de positie van Duitse conservatieven, die de afgelopen jaren de gewoonte hadden op hun Britse collega’s te steunen om vooruitgang op het gebied van sociale of fiscale harmonisering binnen de Unie tegen te houden, heeft verzwakt. Uit de grote landen heeft Duitsland dus weinig keuze en zal het op goede voet met de Franse regering moeten komen te staan. Vooral omdat door de eurosceptische verschuiving die heeft plaatsgevonden in het overgrote deel van de Midden- en Oost-Europese landen Duitsland niet langer het middelpunt van Europa is. Hierdoor wordt het gedwongen zich meer op het Westen te richten als het wil voorkomen dat de Unie uiteenvalt.

Kortom, Emmanuel Macron beschikt over een niet te verwaarlozen macht richting de Duitse leiders om zijn hervormingsagenda van de eurozone door te voeren die gericht is op meer ondersteuning van interventionistisch beleid en meer solidariteit. Wegens de gevoeligheid van het onderwerp in eigen land kunnen de Duitse leiders kunnen echter pas na de parlementsverkiezingen van 21 september hier een beslissing overnemen. In de herfst kan er echt over gesproken worden.

Franse binnenlandse politiek

Echter, wat Macron zwakker zal maken in deze onontbeerlijke strijd om Europa en de euro te hervormen, is de Franse binnenlandse politiek. De Franse president denkt dat hij om Duitsland te overtuigen veranderingen in Europa door te voeren, zal moeten beginnen met hervormingen zoals in Duitsland onder leiding van Gerhard Schröder hebben plaatsgevonden: het aanpakken van de sociale zekerheid en het verlagen van de arbeidskosten. Dit is echter het beleid dat Francois Hollande de afgelopen vijf jaar heeft geprobeerd door te voeren met niet minder dan vier grote veranderingen op de arbeidsmarkt en de invoering van het Franse verantwoordelijkheidspact. Dat is echter ook de reden waarom Hollande heeft gefaald op zowel economisch vlak (geen herstel van de industrie, grotere werkloosheid) en op sociaal en politiek vlak (eindeloze sociale conflicten, het uiteenvallen van zijn eigen Socialistische Partij).

Door zo door te gaan, en zelfs te versnellen in deze richting, riskeert Emmanuel Macron het nieuwe, voorzichtige herstel van de economie schade te berokken en twee derde van de Fransen die voor hem op hebben gestemd op 7 mei tegen elkaar uit te spelen en sociale en politieke spanningen aan te wakkeren. Dit zal niet alleen onderhandelingspositie met de Duitse regering verzwakken, maar ook een negatief effect hebben op de Duitse publieke opinie.