Kies een taal
Pedro Passos Coelho hoeft alleen maar de hoofdingang van zijn appartementencomplex naar buiten te nemen (in plaats van onopvallend met zijn auto uit de garage aan de achterkant te vertrekken, wat hij doet sinds hij premier is) om te zien welke concrete gevolgen de crisis heeft voor de straat waar hij woont, in de plaats Massamá. Het land is woedend. En dat geldt ook voor een groot deel van de bewoners van deze wijk: op de dag dat bekend werd dat de vakantietoeslag en de eindejaarsuitkering extra zouden worden belast, schreeuwden sommigen hun beroemde buurman zelfs beledigingen toe vanuit hun raam.
Precies tegenover nummer 27 van de Rua da Milharada hebben een kapsalon en een restaurant hun deuren gesloten. Het restaurant is de afgelopen twee jaar al drie keer van eigenaar verwisseld, bij gebrek aan clandizie.
Elke maand gaat er een winkel failliet
In deze straat, met aan weerszijden hoge gebouwen die als legoblokken zijn opgestapeld, en waarvan je er zo veel ziet in de voorsteden van Lissabon, hoef je alleen maar de overige winkels binnen te stappen om te begrijpen dat - praktisch - de hele straat eenzelfde lot boven het hoofd hangt. Iedere maand gaat er wel weer een winkel failliet en zijn er opnieuw bewoners die hun baan kwijtraken of met salarisverlaging te maken krijgen. Net als op andere plaatsen in Portugal bepalen de nieuwe bezuinigingsmaatregelen die om de maand worden afgekondigd, ook hier het tempo van de achteruitgang.
Iets voorbij het gesloten restaurant en de gesloten kapperszaak zit de 35-jarige Rute Ramos voor zich uit te staren naar een enorme wereldkaart. Zij wacht op klanten die een van de laatste wintersportvakanties naar Lapland (waar de Kerstman vandaan komt) willen boeken, of een reis naar een zonnigere bestemming, zoals het Caribisch gebied. Maar alleen degenen die hier al ruim kunnen leven, gaan naar het buitenland, “en dat zijn er steeds minder. Sinds een jaar merken wij dat onze klantenkring met de helft is teruggelopen - en dan gaat het vooral om ambtenaren, vaak leraren, die geen geld meer hebben om op vakantie te gaan.”
Rute Ramos zegt dat ze blij is dat zij in ieder geval nog werk heeft. Vooral omdat ze een dochtertje van één jaar heeft en omdat haar man werkloos thuis zit en geen uitkering krijgt. “Ik heb de indruk dat de helft van de Portugezen werkloos is", laat zij zich ontvallen. En degenen die nog wél werk hebben, moeten wel genoegen nemen met een lager salaris, net als met de onzekerheid die daarmee gepaard gaat. Dat is overigens ook bij Rute het geval.
"Aankoop van goud en juwelen tegen contant geld"
De eigenares van een kapsalon vertelt ons dat haar omzet het afgelopen jaar met dertig procent is gedaald. “Ik denk erover om mijn salaris daarboven op de vijfde verdieping te gaan inleveren. Alleen maar om te zien of de premier met dat geld beter kan rondkomen dan ik. Natuurlijk moest er iets gebeuren”, geeft ze toe, "maar het was niet nodig om zulke harde, meedogenloze maatregelen te nemen." Haar kritiek is uiteraard niet persoonlijk bedoeld. Net als veel van haar buurtgenoten vindt de kapster Pedro Passos Coelho "een sympathieke en fatsoenlijke man".
Vlak bij de flat waar de premier woont, valt je oog onmiddellijk op een nieuwe vorm van bedrijvigheid die vier maanden geleden door de crisis zijn intrede deed: "Aankoop van goud en juwelen tegen contant geld". En in een land dat diep in de schulden zit, is dat een handel die goed loopt. Niet alleen in Massamá, maar zo´n beetje overal in het land. Papieren zakdoekjes, een weegschaal en een laptop: dat zijn alle hulpmiddelen die Liliana Coelho nodig heeft. Vrijwel iedere dag stapt hier wel iemand binnen om sieraden te verkopen. Het zijn vooral gescheiden vrouwen tussen de dertig en vijftig jaar, voor wie het momenteel zware economische tijden zijn. Een gram goud brengt hier 18 euro op. Dat is veel minder dan de marktprijs, die boven de 42 euro ligt.
"Je merkt dat deze vrouwen zich zorgen maken om hun kinderen", zegt Coelho, "en dat ze tot hun nek in de schulden zitten". Als ze blut zijn, verkopen ze alles wat ze hebben: ringen, trouwringen, gouden kettingen, horloges, enzovoort. "Ik maak hier echt schrijnende gevallen mee. Sommige mensen hebben hun gouden sieraden al heel lang in hun bezit, vaak zelfs hun hele leven, en vinden het moeilijk om daar zomaar, in een paar minuten tijd, afstand van te doen". Liliana twijfelt of de 600 euro die zij krijgt, wel opweegt tegen het feit dat hiermee geld wordt verdiend over de rug van mensen die in ellendige omstandigheden verkeren.
"Mensen die miljoenen achteroverdrukken, lopen vrij rond"
Aan de overkant van de straat gaat João Alves, een 70-jarige man met witte haardos, naar de apotheek. Hij kan niet afdingen op zijn medicijnen, maar moet gewoon bepalen wat hij zich nog kan veroorloven met het geld dat overblijft van zijn pensioen van 450 euro. João heeft pas een operatie ondergaan, waarbij zijn schoudergewricht vervangen is door een prothese, en hij heeft moeten wennen aan het idee dat hij maar een deel van de medicijnen die hij nodig heeft, kan kopen. Hij telt de dagen af totdat hij weer voldoende op krachten is gekomen om zijn taxi te kunnen besturen, 12 uur per dag: "Als ik dat niet had, zou ik mijn schulden en die van mijn vrouw niet kunnen betalen; en dan zou ik mijn kinderen niet kunnen bijstaan, die weer afhankelijk van mij zijn geworden".
João Alves is diep verontwaardigd: "Er is geen gerechtigheid in dit land. Als je een kilo appels steelt, ga je de gevangenis in, maar mensen die miljoenen achterover drukken, lopen vrij rond. En dan heb ik het over de politici en de grote bazen, over degenen die ons nu financiële klappen geven..."
In het flatgebouw zelf van ´Pedro´, de ´beste buurman´ op de vijfde etage rechts, wordt nog het mildst over hem gesproken. En dat ondanks het nieuws over de financiële paniek, dat de televisie uitzendt. Francisco (78) en Bernardete (76) Sesinando zitten met hun hondje Princesa op de bank. Zij kunnen het woord niet meer horen: crisis, crisis, altijd maar weer die crisis. Ze wonen in een zelfde appartement als dat van de premier, met vier kamers op tweehonderd vierkante meter. Telkens als hun buurman op het televisiescherm verschijnt, roept Francisco zijn vrouw. Het echtpaar vindt dat de vorige premier, José Sócrates, de huidige situatie heeft veroorzaakt. Passos is volkomen onschuldig: "Hij heeft zich moeten voegen naar de orders van de trojka [de Europese Centrale Bank, het Internationaal Monetair Fonds en de Europese Commissie, red.], anders zou het land tenonder gaan", aldus Francisco, die vroeger luitenant-kolonel van het reserveleger was. Zijn vrouw, voormalig muziekdocente, vindt het niet leuk dat ze wordt overspoeld met telefoontjes van vriendinnen die haar vragen om dan weer een boodschap, en dan weer een belediging aan hun buurman over te brengen. Maar daarvan kan geen sprake zijn: "Pedro is als een zoon voor mij".
