Kies een taal
Als de Slowaakse minister van Defensie Ľubomír Galko de geschiedenis van de democratie beter had bestudeerd, had zijn lot wellicht een andere wending gekregen. Vorige week werd Slowakije opgeschrikt door een schandaal dat vernietigende gevolgen heeft voor de maatschappij. Minister-president Iveta Radičová zette minister Galko uit zijn ambt wegens schending van “de basisprincipes van de rechtsstaat en de democratie”.
Het schandaal kwam op 21 november aan het licht na onthullingen in de Slowaakse dagbladen Pravda en Nový čas dat militaire inlichtingendiensten journalisten hadden afgeluisterd. In de media kwamen transcripties van telefoongesprekken, doorspekt met pikante details, in omloop. Langzaam maar zeker werd duidelijk dat ambtenaren van het ministerie zelf ook waren afgeluisterd en dat er zelfs een file bestond met de codenaam “Dame”, waarmee premier Radičová werd beoogd.
Galko nog altijd overtuigd van zijn gelijk
Hoe is een dergelijk machtsmisbruik mogelijk in een democratisch systeem? Galko kwam met een verklaring: zijn geheime dienst leverde strijd tegen corruptie en dit onuitroeibare kwaad, dat hij met al zijn krachten had bestreden, was er uiteindelijk in geslaagd om zich tegen hem te keren. Het moge duidelijk zijn dat Galko de boodschap van de premier, waarin ze hem erop wees dat de geheime dienst hiertoe niet bevoegd was, dat alleen de politie het recht had om mensen te verhoren en dat het ontoelaatbaar was om journalisten af te luisteren, totaal niet heeft begrepen.
In feite is Galko er nog altijd vast van overtuigd dat hij een heilige strijd leverde tegen corruptie en dat het zijn plicht was om welke geschreven of ongeschreven regels dan ook naast zich neer te leggen.
Het schandaal groeide uit tot een duizelingwekkende omvang. De verantwoordelijke politici riepen de ene persconferentie na de andere bijeen, in de media en op sociale netwerken werden heftige discussies gevoerd en hoofdredacteuren van vijf nationale dagbladen publiceerden een gezamenlijk communiqué waarin ze een pleidooi hielden voor persvrijheid.
Slechts twee politieke partijen mengden zich niet in het koor dat het afluisteren van journalisten veroordeelde: de nationalistische SNS [de Slowaakse nationale partij], van Ján Slota, die bekend staat om zijn minachting voor de democratie en de media, en de liberale SaS [Vrijheid en Solidariteit], waarvan Galko vicevoorzitter is.
Strijd tegen corruptie net zo gevaarlijk als corruptie zelf
De affaire rond minister Galko illustreert dat de strijd tegen corruptie soms net zo gevaarlijk kan zijn voor de democratie als corruptie zelf. Aanvankelijk was minister Galko volgens de meeste media nog een soort held. Deze kwetsbaar ogende man had immers een moedig besluit genomen om het monster van corruptie binnen het leger aan de kaak te stellen. Hij bracht regelmatig verslag uit over de resultaten van zijn onderzoek tijdens persconferenties die hij zelf organiseerde. Langzaam maar zeker bleek hij echter te worden ingehaald door zijn eigen strijd. Als erfgenaam van al die revolutionairen uit het verleden begon hij de overtuiging te koesteren dat iedereen, inclusief de media, deel uitmaakte van het corruptienetwerk en van de complotten die tegen hem werden opgezet.
In april, nadat premier Radičová zijn verzoek had afgewezen om de bevoegdheden van de geheime dienst door middel van wetgeving uit te breiden, besloot Galko blijkbaar om op eigen houtje te gaan handelen.
Nu de hele kwestie in handen is van het OM en de politie, blijkt pas dat Galko zeer ernstige schade heeft aangericht. De ethiek van de strijd tegen corruptie is in het hart geraakt: de oude politieke garde steekt tot aan haar nek in corruptienetwerken en lijkt vandaag de dag, vergeleken met Galko, op een serieuze democratische volksvertegenwoordiging.
Vertrouwen in persvrijheid nog verder ondermijnd
Journalisten die het voornaamste slachtoffer van Galko zijn geworden, moeten leven met het feit dat de transcripties van hun telefoongesprekken op Facebook en in de media circuleren. Daarbij moet worden opgemerkt dat de inhoud van die gesprekken voor hen meestal niet bepaald vleiend is.
Het vertrouwen in de persvrijheid, dat toch al niet zo sterk was, wordt hierdoor nog verder ondermijnd, terwijl de crisis op het terrein van waarden dit nog eens extra onderstreept. Uit een online enquête van dagblad SME blijkt bijvoorbeeld dat het merendeel van de lezers van mening is dat Galko niet had moeten worden ontslagen.
Het is lastig te voorspellen welke gevolgen dit schandaal zal hebben voor de uitkomst van de volgende verkiezingen, die in maart 2012 worden gehouden. Ook al zou de partij van Galko zetels winnen in het parlement, dan nog blijft hij zeer waarschijnlijk een eenzame positie innemen. Alle politieke partijen hebben een tijdje terug namelijk al laten weten dat ze met hem in geen enkele coalitie willen samenwerken, vanwege zijn euroscepticisme. Dit standpunt wordt door het afluisterschandaal alleen nog maar verder versterkt.
