Nieuws Het tijdperk na 1989
Een kunstgalerij in de Markgrafenstrasse, Berlijn. Foto : Aguno/Flickr

Bloeiend boheems Berlijn

Sinds de val van de Muur in 1989 zoekt Berlijn zijn grenzen op. Kunst, muziek en nieuwe clubs hebben hun vleugels uitgeslagen op de ruïnes van het verleden. Een rondreis door de meest vrijgevochten stad van Europa.

Gepubliceerd op 9 november 2009 om 17:59
Een kunstgalerij in de Markgrafenstrasse, Berlijn. Foto : Aguno/Flickr

Het is zaterdag 22.30 uur. De avond is nog jong. Er stopt een taxi. Het portier aan de passagierszijde zwaait open; in Berlijn zit de klant in taxi’s voorin. De chauffeur heet Anthony Appiah (47) en is geboren in Ghana. Hij woont al twintig jaar in Berlijn. "Ik ben naar West-Berlijn gekomen om economie te studeren. Omdat ik daarna moeilijk werk kon vinden, ben ik aan de slag gegaan als taxichauffeur. Ik voel me nu helemaal thuis hier. Ik ben Berlijner," vertelt hij terwijl hij zijn auto behendig door de Torstrasse loodst, een voormalige Oost-Berlijnse straat waarin het nu wemelt van de kunstgalerieën in alle soorten en maten.

De Schönhauser Allee voor de club White Trash, een van de meest mistroostige plaatsen van de stad. Diverse tijdperken uit de geschiedenis van Berlijn zijn hier af te lezen aan de architectuur; in Parijs of Londen zou alles met de grond gelijkgemaakt zijn. “Welkom in Berlijn”, zegt uitbater Walter “Wally” Potts vrolijk. “*Deze stad is de laatste plek in Europa waar je nog echt de bloemetjes buiten kunt zetten. Iedere zaterdagnacht rollen hier nachtbrakers over straat, sommigen nemen niet eens de moeite om een hotel te nemen. Ze brengen de nacht door in bars of nachtclubs en gaan dan weer huiswaarts zonder een bed gezien te hebben*,” vertelt Wally geamuseerd. Berlijn heeft deze ‘express’-toeristen een naam gegeven: de “easyjetters”, naar de naam van de lowbudgetluchtvaartmaatschappij die lijndiensten naar deze nieuwe Europese uitgaanshotspot verzorgt.

Geen financieel hart, geen multinationals

De stad begint te ontwaken. In het zeer groene district Treptow wordt aan de rand van het gigantische concertzalencomplex Arena een permanente vlooienmarkt gehoudebn. Er is werkelijk van alles te vinden: menuborden van fastfoodrestaurants, afstandsbedieningen uit alle tijdperken, leren jasjes, huishoudelijke apparaten, rubberen laarzen en een nummer van het tijdschrift Max uit 1992 met op de cover de zangeres van 99 Lüftballons, Nena, een toen nog onbeduidend achtergrondzangeresje.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De spullen zijn er bijna te geef, maar toch kan er nog afgedongen worden. De sfeer is allesbehalve jetset te noemen, want veel mensen in Berlijn moeten de eindjes aan elkaar knopen. De stad is een van de armste van Duitsland met een werkloosheidspercentage van 17% met uitschieters van 20% in tijden van crises. Berlijn kent geen financiële wijk en grote multinationals schitteren door afwezigheid. Na de val van de Muur is de stad het thuisfront van de politiek geworden.

In Berlijn is vermaak gratis

Geen enkele grote Duitse onderneming heeft haar hoofdkantoor in Berlijn, dat immers geen industriestad is. Maar de Berlijners hebben van het Oosten de vaardigheid geërfd om zich overal doorheen te slaan. De instelling om elkaar te helpen, vroeger de basis van het leven in Oost-Berlijn, is nu verankerd in de huidige mentaliteit,” legt Yannick Pasquet, journalist bij Agence France Presse, uit. Hij woont nu tien jaar in Berlijn en is de auteur van een recent werk over het Duitsland van na de val van de Muur, Le Mur dans les têtes.

Nadat Berlijn de tand des tijd van de afgelopen eeuw heeft doorstaan is de stad in twintig jaar tijd veranderd in de bedachtzame hoofdstad van Duitsland van de 21e eeuw. Berlijn, dat zich verre houdt van de bling bling van Londen, New York en Parijs, haalt sinds de jaren tachtig alles uit de kast om een stad van menselijke afmetingen te zijn. In Berlijn is vermaak gratis en levert het ook niets op, afgezien van het plezier om samen te zijn. Ook worden diensten uitgewisseld. Dj's die in bepaalde bars draaien of kunstenaars die deze hebben ingericht worden vaak niet betaald, maar in ruil mogen ze hier komen consumeren op kosten van de zaak.

Florian Püehs (23), zanger van de groep Herpes, begint in Berlijn door te breken. Hij is dezelfde mening toegedaan: “Berlijn is de enige stad in Duitsland waar ik fatsoenlijk van mijn muziek kan leven. Jonge musici komen tegenwoordig niet meer naar Berlijn omdat David Bowie en Lou Reed hier hebben gewoond. Ze komen omdat de huren hier laag zijn en omdat er volop plekken te vinden zijn om goedkoop te kunnen repeteren. Dat gaat ook op voor schilders en schrijvers; deze stad is een kweekvijver voor de kunsten. Ik heb een paar maanden in Parijs gewoond. Ik kon er niet blijven want het leven was er veel te duur. Maar Berlijn heeft ook zijn gevaarlijke kant. Ik ken veel mensen die hier zijn gaan wonen om hun creatieve talenten aan te spreken maar uiteindelijk is er niets uit hun handen gevloeid. Berlijn is een stad waar je zonder doel kunt leven, maar dat kan zich ook tegen je keren. Het is ook een stad waar je moet weten wanneer de tijd daar is om te vertrekken.”

Een kibboets 3.0 op z'n Berlijns

In de industriële wijk Tempelhof biedt een voormalige bierfabriek onderdak aan Palomar 5. In dit project (www.palomar5.org) zijn dertig jongeren uit de hele wereld – gerekruteerd via Twitter, Facebook en Skype – in Berlijn samengekomen om de arbeidswereld van morgen gestalte te geven. De deelnemers zijn onder meer afkomstig uit [Nederland], Frankrijk, India, Groot-Brittannië en Rusland en hebben uiteenlopende achtergronden, zoals schrijvers, journalisten, hackers, academici, filmmakers en mensen uit de reclamewereld.

Matthias Holzmann (23) is een van de initiatiefnemers van het project. Met vijf leeftijdsgenoten heeft Holzmann Deutsche Telekom overgehaald om dit krankzinnige project zes weken lang te financieren. Ze leven samen in deze uitgestrekte ruimte met laptops binnen handbereik en proberen uit te vinden hoe de werkende wereld van de 21e eeuw eruit zal zien. Ze slapen in individuele miniboxen en brainstormen in een ruimte van meer dan 600 m² die een film van Stanley Kubrick waardig is.

Palomar 5 is een kibboets 3.0 op Berlijnse wijze. Knappe koppen uit de hele wereld breken zich het hoofd over de arbeidsrelaties van de toekomst in een ruimte die alleen de Duitse hoofdstad hen kan bieden. “We weten nog niet wat de uitkomsten zullen zijn, noch hoe die gebruikt zullen worden. Berlijn is een van de zeldzame steden ter wereld waar dergelijke experimenten mogelijk zijn,” aldus Matthias, “Berlijn biedt ruimte, accepteert andersdenkenden en bevordert ontmoetingen en het samenkomen van grote groepen mensen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp