De optie die het Verenigd Koninkrijk zou kunnen redden

Daar gaan we weer. Ierland weg. Schotland bijna. De volgende is Wales en daarna? Cornwall? Het eiland Wight? De invloed die de absurde Londense politiek op de Britse confederatie heeft, is onvoorspelbaar. De laatste rel over het ja of nee tegen de Schotse "onafhankelijkheid" lijkt wel een klucht. Waar het werkelijk om draait, is de "devo max" [maximale decentralisatie. Schotland zal zijn eigen belastingen mogen heffen in plaats van subsidie uit Londen te ontvangen]. Londen haat het. Schotland wil niets liever.

In de afgelopen week werden de constitutionalisten uit hun stoffige hoekjes getrokken om zich te verdiepen in wetgeving en documenten. Een zinloze actie. Als dissidente provincies hun zinnen hebben gezet op afscheiding, zullen de details uit de referendumwet ze niet tegenhouden. Kijk maar naar Bosnië, Slowakije, Kosovo en Macedonië - allemaal verschillend, maar de oorzaak was steeds dezelfde. Groot-Brittannië trok ten strijde om de Joegoslavische unie open te breken. Dus waarom vechten ze om het Verenigd Koninkrijk te laten voortbestaan nu dat zo overduidelijk uit elkaar valt?

Alleen "devo max" kan centrifugaalkracht temperen

Hoe langer Londen de aspiraties van de niet-Engelse bevolking van de Britse eilanden belachelijk blijft maken, hoe sterker ze zullen worden. Ierland verliet de unie in 1922, woedend over het Londense wanbeleid. Pas afgelopen jaar wilden de Ieren de Britse koningin weer voor een bezoek van een dag ontvangen. Verzet tegen decentralisatie kostte Labour-premier James Callaghan in 1979 zijn meerderheid en decimeerde de steun voor Labour in Wales. Het opleggen van een hoofdelijke belasting aan de Schotten in 1989 droeg onder meer bij aan de val van Margaret Thatcher maar veegde het Tory-conservatisme in Schotland van de kaart. Tegenwoordig lijkt de reactie van Cameron op Schotland op die van George III [17-38-1820, nvdr] op Amerika: "verbijsterd over de rebelse aard die er onfortuinlijk genoeg bestaat in een aantal van mijn koloniën".

Maar het meest verbijsterend is Cameron's afschuw van de "devo max", de enige maatregel die de huidige centrifugaalkracht van het Verenigd Koninkrijk zou kunnen temperen. Hoewel de details nog moeten worden ingevuld, is het concept eenvoudig. De Schotten kunnen hun eigen belastingen heffen en uitgeven en hun fiscale relatie (of het grootste deel daarvan) met Londen wordt beëindigd. De decentralisatie zou worden beperkt tot het betalen voor de infrastructuur voor de welvaartsstaat. De Schotse, en uiteindelijk ook de Welshe en Noord-Ierse, regering zouden voor hun binnenlandse beleid direct verantwoording moeten afleggen aan hun electoraat.

Verkwistend populisme van Salmonds nationalisten

Als de Schotten dit willen, en de peilingen suggereren dat ze dat doen, wat maakt het dan uit dat het hen "miljarden zou kosten" zoals de Britse media constant honend verkondigen? Denemarken heeft het overleefd, Noorwegen ook. Maar ondertussen lijken de Schotse, Welshe en Noord-Ierse economieën meer op die van Griekenland, waarbij de besluiten over uitgaven losstaan van die over belastingheffing. Daardoor dreigt hun afhankelijkheid onverantwoord te worden. Schotland slurpt Engels geld en nationalistische politici halen stemmen binnen door dat uit te geven aan studiebeurzen, gezondheidszorg en windmolens.

Het heeft voor Engeland geen voordelen om deze afhankelijkheid te laten voortduren en het strekt de mening van de Schotse meerderheid tot eer dat ze daar een eind aan willen maken. Maximale decentralisatie zou de fiscale verantwoordelijkheid naar het thuisland van Adam Smith terug laten keren. Het zou het verkwistende populisme van Salmonds nationalisten met hun neus op de feiten drukken, hen waarschijnlijk de volgende verkiezingen laten verliezen en de strijd voor volledige onafhankelijkheid een flinke deuk laten oplopen. Allemaal in het voordeel van de Tory's van Cameron.

Er bestond nooit een historische noodzaak voor het Verenigd Koninkrijk

Het Verenigd Koninkrijk kwam niet tot stand op basis van een volksidentiteit maar door opportunisme en gemakzucht. De uiteenval begon in de jaren twintig en is nog steeds aan de gang. Er bestond geen historische noodzaak voor, net zomin als voor het Derde Rijk of de Sovjet-Unie of nu de EU. Confederaties moeten worden aangepast en gevoed om te kunnen overleven. En soms overleven ze hun doel.

Cameron zou Salmond zijn referendum moeten laten houden, en opkomen voor de "devo max". Dat bevordert de fiscale verantwoordelijkheid. Het zou een eind maken aan de kostbare subsidiëring van Schotland. Het politieke realisme ervan zou zelfs de kansen van de Tory's in Schotland nieuw leven kunnen inblazen. Waarom Cameron er zich met hand en tand tegen zou moeten verzetten is een raadsel, waarop maar een antwoord mogelijk is.

Macht en het verlangen naar centraal bestuur volgen hun eigen logica zodra politici een hoge functie gaan bekleden. In dit geval is dat verlangen contraproductief. Een eeuw geleden waren de Britse eilanden één natie. De regering lijkt ernaar te streven daar vier van te maken.

Debat

Een referendum oké, maar wat voor één?

Op 8 januari zei premier David Cameron dat de regering wettelijk toestemming geeft aan de Holyrood, het Schotse parlement, om een referendum te houden over de eventuele onafhankelijkheid van Schotland, mits het een eenvoudige gesloten vraag betreft (wel/niet bij het Verenigd Koninkrijk blijven). Twee dagen later liet de Schotse eerste minister, Alex Salmond, als antwoord hierop weten dat hij de volksraadpleging in het najaar van 2014 wil houden. Een reeks onenigheden tussen de Holyrood en de regering in Londen over de terminologie die bij het referendum gebruikt zal worden, lijkt nu onvermijdelijk. Salmond heeft namelijk laten doorschemeren dat hij de Schotten wellicht meer dan één vraag zal voorleggen. Hij zou hen willen vragen wat hun standpunt is over volledige afhankelijkheid maar ook over de optie "devo max", zie hierboven, waarmee slechts defensiezaken en buitenlands beleid in Britse handen zouden blijven. Westminster vreest dat de optie "devo max" moeilijker te bestrijden is. Ten eerste omdat het een tweedeling zal veroorzaken binnen de unionisten en ten tweede omdat men degenen die "nee" zouden zeggen tegen volledige onafhankelijkheid met dit alternatief over de streep zouden kunnen trekken.

The Economistis echter van mening dat een recht-toe-recht-aan vraag of Schotland wel of niet binnen het Verenigd Koninkrijk moet blijven,

ook recht-toe-recht-aan campagne voeren betekent. De partijen van Conservative, Labour en Liberal Democrats zouden in dat geval moeten uitleggen waarom bij het Koninkrijk blijven zo goed is voor Schotland, iets waar ze tot nu toe slecht in zijn geweest. Dat is een van de redenen waarom ze ten noorden van de grens zo slecht scoren. Wat betreft de SNP [Scottish National Party], die zou moeten uitleggen voor welk probleem onafhankelijkheid eigenlijk een oplossing zou zijn, hetgeen zij tot nu toe evenmin heeft gedaan. En als de Schotten onafhankelijkheid afwijzen, dan kunnen ze later alsnog worden gevraagd of ze meer devolution willen [...] Als de meeste Schotten uit Groot-Brittannië willen stappen, dan zij het zo. Maar het moet een nette scheiding worden, geen lange ruzie met beschuldigingen over en weer die iedereen pijn doen.