Kies een taal
*“Als je de auto voor de metro verruilt, ben je stukken slechter af. Bovendien ben ik dan ook duur uit, terwijl ik met de auto overal sneller ben. Met de verhogingen van het metroabonnement komen de kosten bijna op hetzelfde neer en ik gebruik mijn auto nu nog maar zo sporadisch dat ik zelfs al een keer met een lege accu heb gestaan.*” De 33-jarige communicatieconsultant Diana Ralha vat de gevoelens goed samen van alle Portugezen die net als zij hun levensstijl moesten aanpassen vanwege de crisis die hen hard in hun portemonnee treft.
Niemand kiest er bewust voor om langer onderweg te zijn naar zijn werk of om ’s avonds thuis de lunch klaar te maken voor de volgende dag op kantoor. Als je dat doet, dan is dat omdat je met je rug tegen de muur staat. Het is puur uit noodzaak dat zoveel Portugezen gedwongen zijn om hun levensstijl aan te passen, maar ze worden hierdoor ook gestimuleerd om hun inventiviteit en creativiteit aan te boren. En velen slagen er zelfs in om de positieve kant van die noodzakelijke veranderingen in te zien.
De opvallendste aanpassingen hebben uiteraard betrekking op hun consumptiegewoonten en op dit gebied kan een kleine wijziging al behoorlijk wat geld besparen. De 39-jarige advocate Mariana Távora heeft twee veranderingen aangebracht in haar boodschappenpatroon. Allereerst is ze ermee opgehouden om haar boodschappen maar één keer per maand in te slaan: “Als ik dat deed, dan miste ik altijd wel iets. Ik moest dan standaard door de week terug en standaard kwam ik dan terug met impulsaankopen. Nu doe ik mijn boodschappen nog maar één keer per week.”**
Bankpasjes worden nog maar mondjesmaat gebruikt
*De tweede verandering die Mariana heeft doorgevoerd is misschien nog wel de verrassendste en heeft te maken met het tijdstip waarop ze haar boodschappen doet. Rond etenstijd was altijd “gevaarlijk”. “Ik zorg er nu voor dat ik niet tijdens lunchtijd boodschappen hoef te doen, want als ik honger heb, kom ik altijd terug met meer dingen en vooral meer zoetigheid*”, vertelt ze. Ze is zich bewust van de inspanningen die ze aan de dag legt om het “gevaar” van impulsaankopen te vermijden.
De 42-jarige docente Ana Oom bestelt haar boodschappen niet meer via internet. “Toen ik mijn boodschappen nog thuis liet bezorgen, kocht ik altijd meer en in grotere hoeveelheden. Nu doe ik mijn boodschappen in een kleinere supermarkt. Ik ga vaker, maar ik pas altijd heel goed op. Ik maak rationelere keuzes en als ik bij de kassa ben, weet ik altijd ongeveer hoeveel ik moet betalen.” Door de crisis zijn ook de betaalmiddelen veranderd. Bankpasjes en creditcards worden nog maar mondjesmaat gebruikt. De 38-jarige Francisca Lourenço heeft haar pasjes zelfs helemaal in de ban gedaan. “Wij zagen in dat als we met contant geld betaalden, de dingen beter gingen en we alles beter in de hand konden houden”, vertelt ze.**
Alleen fruit uit eigen land
*Ook Diana Ralha heeft haar bankpasje sinds de crisis aan de wilgen gehangen: “Ik koop niets meer met mijn bankpas. Om de twee dagen pin ik twintig euro waarmee ik zo lang mogelijk probeer te doen. Daardoor kan ik mijn uitgaven beter binnen de perken houden en kan ik de verleiding om allerlei prullaria te kopen, makkelijker weerstaan.*”
Als je elk dubbeltje moet omdraaien, lijken het kopen van huismerken en het bezoeken van kleine supermarkten de beste manieren voor iedereen die de broekriem moet aanhalen. In de kleine buurtwinkeltjes die vaak door buitenlanders worden gerund, vind je vaak de beste koopjes volgens Diana Ralha. “Al mijn groenten en fruit koop ik in het Chinese buurtwinkeltje dat spotprijzen hanteert”, aldus Ralha. Anderen kopen sinds de crisis uitsluitend nog producten uit eigen land. Mariana Pessoa e Costa koopt alleen nog maar fruit uit Portugal “om onze landbouwers een hart onder de riem te steken. En mocht dat er niet zijn, dan koop ik geen fruit.” En dan is er nog een “tactiek” die door iedereen wordt toegepast, namelijk het kopen van huismerkproducten.
Kleding en vervoer zijn de twee uitgavenposten waarop de Portugezen vandaag de dag het moeilijkst kunnen besparen. Velen zeggen kleding te hergebruiken, waardoor ze minder nieuwe kleren hoeven te kopen. Bovendien worden jonge modeontwerpers zo gestimuleerd om al hun creativiteit uit de kast te halen.
De Portugezen die voortaan genoodzaakt zijn om zich te voet en met het openbaar vervoer te verplaatsen om op brandstofkosten te besparen, noemen nog meer voordelen, waaronder het ontdekken van nieuwe plaatsen in de buurt waar ze al jaren wonen en een betere gezondheid. Zo zegt docent creatief schrijven Leonor Tenreiro: “Het is goed voor mijn conditie. En in mijn geval zorgt het ook nog eens voor rust in mijn hoofd en voorkom ik de stress die de concentratie die ik achter het stuur moet opbrengen, altijd met zich meebrengt”.**
Verkoopsites om de gezinsinkomsten op te schroeven
*Maar het “nieuwe” leven van de Portugezen bestaat niet alleen maar uit bezuinigen. De huidige conjunctuur lijkt bij sommigen ook een voorliefde voor risico’s aan te wakkeren. Dat was bijvoorbeeld het geval bij Sandra Casanova en haar man die twee jaar geleden een bakkerij begonnen.“Wij zijn uit de crisis voortgekomen en daardoor hadden we ongetwijfeld een voorsprong op de concurrentie*”, vertelt ze, aangezien ze vanaf het begin af aan hun inkoopbeleid erop instelden.
Ook Inês Custódio is op werkgebied nieuwe wegen ingeslagen. “Op het moment waarop deze ernstige crisis overal om zich heen greep, besloot ik om mijn baan op te zeggen om een eigen bedrijf te beginnen. Om ervoor te zorgen dat die keuze niet helemaal een sprong in het diepe was, moest ik over meer spaargeld beschikken. Het lukte me om mijn huis met een klein beetje winst te verkopen. Ik heb mijn hypotheek afbetaald en nu huur ik een kleiner en goedkoper appartement,” aldus de toekomstige bedrijfsleidster.
Maar naast nieuwe projecten grijpen de Portugezen ook terug op beproefde recepten. Particuliere verkoopsites, zoals OLX en Custo Justo [‘de juiste prijs’] worden vaak genoemd als handige manieren om de gezinsinkomsten wat op te schroeven. “Ik heb ontdekt dat ik veel geld in het laatje kan brengen door spullen van de kinderen en allerlei andere dingen op internet te verkopen. De kinderwagen van de jongste heb ik zelfs voor meer geld kunnen verkopen dan waarvoor ik hem zelf had gekocht!”, zegt Diana Ralha verheugd.
In deze tijden van bezuinigingen hebben veel Portugezen zich ten doel gesteld om nieuwe bronnen van inkomsten aan te boren en te snijden in hun uitgaven door zich een ander consumptiepatroon aan te meten. De oplossingen daarvoor nemen vele vormen aan. Ze doen dat omdat ze geen andere keus hebben. De mensen die wij hebben gesproken, slagen er beetje bij beetje in om de crisis te trotseren, omdat ze zich niet in een uitzichtloze situatie bevinden. Maar degenen die de positieve kant van deze veranderingen in levensstijl inzien, zijn dun gezaaid.**
Economie
Bang voor het 'Griekse' syndroom
Volgens het onderzoeksbureauObservatorio Lisboa is er een nieuwe categorie slachtoffers van armoede in opkomst: de zogenaamde “nieuwe armen”, zo valt te lezenin het Portugese dagblad Público, bovenop de categorie langdurig werklozen. Het gaat om werknemers die te lijden hebben onder de bezuinigingen, met onregelmatig of uitzendwerk of met werk dat minder goed betaald wordt. De regering stelt zichzelf echter nog steeds ten doel om de begroting op orde te brengen tussen nu en 2013, teneinde de staatschuld weer op de markten gefinancierd te krijgen zonder opnieuw een beroep te hoeven doen op de trojka (IMF, ECB, EU). Een doel datJornal de Negócios als “mission impossible” ziet, vooral nu de rente op tweejarige Portugese staatsobligaties vorige week 2 omhoogschoot naar 21,6%. “Voor de markten is er sprake van een mogelijk gevaarlijke gelijkstelling tussen Griekenland en Portugal”,merkt La Vanguardia op. Volgens dit Spaanse dagblad zou een mogelijke overeenkomst tussen Griekenland en zijn crediteuren over een bepaalde mate van default de markten het idee kunnen geven dat andere noodlijdende landen, om te beginnen Portugal, ook in aanmerking zouden kunnen komen voor een schuldherschikking.
