Kies een taal
‘Bèta-emigratie’: de term werd bedacht door Eduardo Dias, vertegenwoordiger van de Raad van Portugese Gemeenschappen in Luxemburg, die hiermee de nieuwe stroom Portugezen aanduidt die het Groot-Hertogdom overspoelen. Echtparen tussen de 35 en 50 jaar die met hun minderjarige kinderen in Luxemburg aankomen, zonder uitzicht op een baan, zonder de taal te spreken en met als enige bagage het (verkeerde) idee dat ze hier wel gemakkelijk werk zullen vinden.
Het beeld van deze nieuwe, nog altijd groeiende stroom Portugese emigranten, in combinatie met de hoog opgeleide jongeren, die op hun beurt hun geluk gaan beproeven in het buitenland, wordt ook elders in Europa geschetst: in Engeland, Frankrijk, Nederland, België en Duitsland, en bijzonder opvallend, ook in Zwitserland. Juist Zwitserland luidde als eerste de noodklok: Portugezen sliepen er op straat, in de ijzige kou. De algemene indruk is dat er niet snel verbetering zal komen in deze situatie.
Statistieken genoeg, die allemaal in dezelfde richting wijzen: steeds meer Portugezen verlaten hun land. Eind 2011 gaf José Cesário, staatssecretaris van de Portugese Gemeenschappen, toe dat er alleen in 2011 al 100.000 tot 120.000 Portugezen zijn vertrokken. Op Eures, het Europese netwerk voor werkgelegenheid, hebben zich tussen 2008 en 2011 twee keer zoveel Portugese kandidaten ingeschreven. En ook de inschrijvingen bij de consulaten getuigen van de grotere aantallen Portugezen die zich in het buitenland vestigen: in twee jaar tijd, tussen 2008 en 2010, zijn er 324.000 extra mensen ingeschreven.
Met bussen tegelijk het land in
Manuel Beja, voorzitter van de commissie voor migratiestromen van de Raad van de Portugese Gemeenschappen en van de Adviseurs van de Portugese Gemeenschap in Zwitserland, woont in Zürich en ziet voortdurend landgenoten, soms zelfs met bussen tegelijk, het land binnenkomen. Sinds 2008 is dit fenomeen steeds grootschaliger geworden, vertelt hij, en in 2010 stuurde hij al de eerste waarschuwingen naar Portugal. “De regering van José Sócrates heeft er bijzonder slecht op gereageerd. Ze beschuldigde me er zelfs van dat ik onverantwoord bezig ben. Dat is jammer, want het is een beweging die we maar moeilijk een halt kunnen toeroepen, absoluut, maar die wel anders had kunnen worden behandeld.”
De afgelopen maanden heeft Manuel Beja een “complete verandering” op sociaal gebied meegemaakt bij de nieuwkomers in de grote steden in Zwitserland. Dit keer zijn het gezinnen, niet meer zo jonge echtparen met weinig opleiding, die financiële verplichtingen in Portugal hebben en daar “wanhopig” zijn vertrokken. Sommige mensen arriveren in Zwitserland met een telefoonnummer dat vaak niet eens bestaat, anderen hebben helemaal niets. “Na alle ophef over Portugezen die in stations sliepen of in opvanghuizen voor daklozen, is de rust weliswaar enigszins weergekeerd, maar nu het beter weer gaat worden, zullen er opnieuw veel mensen hier naartoe komen”, vertelt hij ongerust.
Sommige van hen, die in uitzichtloze omstandigheden verkeerden (geen geld voor eten, een dak boven hun hoofd te betalen of zelfs te kunnen terugkeren naar Portugal) hebben om hulp moeten vragen bij katholieke missies in verschillende Europese landen. “Ze begonnen bij de missie in Zwitserland aan te kloppen", bevestigt broeder Francisco Sales, directeur van de l'Obra Católica das Migrações. Dat is compleet nieuw voor ons, we waren er niet op voorbereid, het is een tamelijk recent fenomeen. We doen ons best om een brug te slaan om deze mensen te helpen.” Volgens hem vinden we in Zwitserland “het meest schrijnende voorbeeld” van deze emigratie, die elk gebruikelijk verloop tart.
"Nu ook in Engeland een alarmerende situatie"
Volgens Francisco Sales geloven deze Portugezen nog steeds dat Europa veel toekomstperspectieven biedt en zouden ze zich veel beter op de hoogte moeten stellen over wat hen te wachten staat voordat ze vertrekken. Hij verzekert dat de kerken deze boodschap zullen gaan verkondigen.
Een ander verhaal van berooide Portugezen, die na een teleurstellende emigratiepoging zelfs geen cent meer hadden om terug te keren naar Portugal, kwam vorige week uit Groot-Brittannië. Een opzichter van 54 was samen met zijn vrouw in januari naar Londen vertrokken. Daar zagen ze elke zoektocht naar werk mislukken en werden slapend in hun auto aangetroffen. Volgens Luis Ventura, voorzitter van het Portugese centrum voor hulp aan de Portugeessprekende gemeenschap, “ontstaat nu ook in Engeland een alarmerende situatie”.
Hij constateert al twee jaar “een duidelijk merkbare en constante groei van het aantal personen” dat in Engeland arriveert. Domingos Cabeças van uitzendbureau Neto in Londen levert de bijbehorende cijfers: ”Vroeger kregen we meestal twintig tot dertig sollicitaties per dag, maar tegenwoordig komen er wel tachtig tot negentig mensen, zonder ervaring die geen woord Engels spreken en die nauwelijks geld hebben, om een baan vragen. Het is bijzonder lastig om werk voor hen te vinden. Ik ben ervan overtuigd dat velen van hen alleen maar een baantje zoeken om voldoende geld bij elkaar te sprokkelen voor de terugreis.”
"Moederziel alleen in Londen"
Het feit dat ze zo slecht zijn voorbereid, gecombineerd met de verergering van de crisis in Engeland, is wat Luis Ventura het meeste zorgen baart : “We hebben niet alleen te maken met een emigratie van hoog opgeleide jongeren, maar ook van mensen die de taal niet spreken, die zonder enig perspectief, zonder opleiding hier aankomen en die al heel snel in een uitzichtloze situatie belanden. Ongeveer een maand geleden spraken we een man die op het vliegveld was aangekomen met vijftig euro en een telefoonnummer dat niet bestond. Hij was moederziel alleen in Londen en sprak geen woord Engels.”
Hoewel niemand precies kan aangeven hoeveel Portugezen er afgelopen jaar zijn vertrokken naar een ander Europees land, is Jorge Malheiros, onderzoeker aan het centrum voor geografische studies van de universiteit van Lissabon, toch van mening dat de cijfers blijven illustreren dat er sprake is van een "emigratiestroom van hoger opgeleide en jongere Portugezen".
