Kies een taal
*In een jaar tijd veranderde er maar weinig in de historische wijk Alfama in Lissabon. Beter gezegd: er veranderde helemaal niets. Alexandre, Paula en Joãowoonden er toen ook al. Van hieruit organiseerden zij de demonstratie die in het prille voorjaar van 2011 voor opschudding zorgde. Bijna een half miljoen mensen ging toen de straat op voor de demonstratie die de geschiedenis inging als de “demonstratie van de generatie zonder toekomst*”. In hun persoonlijke leven deden zich natuurlijk wat veranderingen voor, en het land is ook niet meer helemaal hetzelfde.
De grootste van de drie vrienden ziet eruit als een bohémien en het is duidelijk dat hij wel van een beetje ironie houdt. Alexandre de Sousa Carvalho (27) is nou niet bepaald verrukt over zijn leven van na 12 maart [2011]. “Wat er veranderd is in mijn leven? Ik heb meer vrienden op Facebook, en sinds een week ben ik beroemd”, vat hij met een biertje en een sigaret in de hand samen.**
Er is nog nooit zoveel gedemonstreerd in Portugal
*Twee maanden geleden werd zijn onderzoeksbeurs van 900 euro in de maand stopgezet, en moest hij zijn eenpersoonsappartement in Lissabon uit. “Ik slaap nu in een ongemeubileerde kamer, in een appartement dat ik deel met acht personen die ik niet allemaal ken*”. Hij wacht geduldig op het geld van zijn doctoraalbeurs. Voor zijn studie Afrikaanse talen en culturen schrijft Alexandre een proefschrift over de gedeelde macht in Zimbabwe en Kenia.
Paula Gil (26) is de meest timide van het drietal, maar zeker niet de minst strijdvaardige. Ze heeft een jaar met veel onvoorziene wendingen achter de rug: ze rondde een stage bij een NGO af, vervolgens was ze eerst werkloos (zonder uitkering) en daarna vond ze een administratief baantje. Daar ontvangt ze een zeer karig salaris, dat vooral bestaat uit “groene kwitanties” [die eigenlijk bedoeld zijn om zelfstandigen mee te betalen, en die symbool zijn geworden van de situatie in Portugal]. Het zou beter kunnen. Maar ook slechter. “Het lukt me al tien jaar om de eindjes aan elkaar te knopen”, vertelt ze.
Werkloosheid zou nog erger zijn, zoals voor João Labrincha (28) het geval is. Hij leeft zonder hulp noch uitkering, maar met de niet-aflatende steun van zijn familie. Hij slaagt erin rond te komen, ondanks alle tegenslagen. “Binnenkort heb ik werk: ik ben bezig met een project op het gebied van burgerschap”.
De demonstratie die ze een jaar geleden organiseerden, profileerde zich als onafhankelijk van politieke partijen of geloofsovertuiging, en was vooral gericht op werklozen, “500 euro-verdieners”, zelfstandigen, stagiaires, beursstudenten en uitzendkrachten. Maar het fenomeen blijkt voor saamhorigheid te zorgen en wordt nu zelfs bestudeerd door sociologen en politieke analisten.
De organisatoren zijn er trots op dat ze de doos van Pandora van het sociale protest in Portugal, en zelfs Europa, hebben geopend. “Buiten de PREC [“revolutionair overgangsproces”, de naam die er gegeven werd aan de periode van hevige demonstraties die met de Anjerrevolutie van 1974 begon en eindigde met de aanname van de grondwet in 1976], heeft Portugal nooit een jaar meegemaaktwaarin er zoveel werd gedemonstreerd”. Want na “12M” volgden 15 maart [2011], 15 oktober, 24 november en 21 januari [2012].**
Portugezen worden “door technocraten geïnfantiliseerd”
*João herinnert zich dat de dynamiek in 2011 toch anders was, en ondersteund werd met de liedjes van [de Portugese muziekgroep] Deolinda [over de “geração parva”, de bèta-generatie], het eind van het Socrates-tijdperk, de stijging van de werkloosheid en zelfs de bevrijdende bries van Arabische lente. “De komende demonstraties zullen niet noodzakelijkerwijs op dezelfde manier verlopen”, benadrukt João, wat door Paula wordt beaamd. Alexandre is het er niet mee eens: “Het is niet goed dat het altijd dezelfden zijn die zich inzetten voor het organiseren van een grote demonstratie zoals die van 12 maart. Jullie moeten er eens mee ophouden op de Messias te wachten*”.
Troïka, restricties, werkloosheid: als Alexandre, Paula en João die drie woorden horen, lopen de rillingen hen over de rug. “Onze politici zijn slechts knechtjes die alleen maar naar de stem van hun baas luisteren: die van mevrouw Merkel en de Duitse bankiers”. Het baart het drietal zorgen dat de Portugezen “door technocraten geïnfantiliseerd worden”.
Critici beschuldigen de beweging ervan dat ze alleen maar een “half dozijn radicale 'Deolindo's' zijn” die protesteren zonder concrete oplossingen voor de toekomst voor te stellen. “Misschien weten we niet wat we willen, maar we weten heel goed wat we niet willen”, is hun antwoord.
Paula zou graag in Portugal willen blijven werken en “een bijdrage leveren aan de verandering", maar het is niet onmogelijk dat ze uiteindelijk moet naar elders moet vertrekken. “Dat zou voor mij niets nieuws zijn, ik heb al in Engeland en in Luxemburg gewoond”.
Over een jaar zou Alexandre graag in Kenia willen zijn om daar de verkiezingen bij te wonen die het onderwerp van zijn scriptie zijn. En hij weet niet of hij daarna terugkomt: “Ik wil wat iedereen wil. Ik zou graag willen dat mijn land net zoveel van mij houdt, als ik van mijn land”.**
Maatschappij
De achtste staking in één jaar
Vandaag, 22 maart, wordt er in heel Portugal gestaakt. De Algemene Vakbond van Portugese Arbeiders (CGTP) heeft opgeroepen om te demonstreren tegen de bezuinigingsmaatregelen die de centrumrechtse regering van Pedro Passos Coelho heeft aangekondigd. Público meldt dat het “om de achtste staking sinds 25 april 2011 gaat”, maar dat de CGTP dit keer alleen ten strijde trekt. De UGT, die dichtbij de Socialistische Partij staat, doet niet mee. De CGTP verzet zich vooral tegen de hervorming van de Arbeidswet waarover met de regering werd onderhandeld en die door de UGT werd geaccepteerd. In zijn hoofdartikel schrijft de krant:
dat de algemene staking helpt bij het vinden van oplossingen voor de moeilijke situatie waarin we zitten. [...] Algemene stakingen werden in Portugal altijd ingezet als verzet tegen wijzigingen in de arbeidswetgeving. Die van vandaag is daarop geen uitzondering en valt samen met vergelijkbare bewegingen in andere Europese landen zoals Italië of Spanje, waar men ook bezig is het arbeidsrecht te hervormen onder druk van de crisis en de voortdurend stijgende werkloosheid.
