Kies een taal
Tony Blair weet op bijna shakesperiaanse wijze een hele wereld op een klein toneel te vangen. Tijdens het Britse Irak-onderzoek nodigde hij ons uit zijn acties zo breed mogelijk te interpreteren. Hij vroeg ons niet langer met een vergrootglas naar de kleine lettertjes te kijken en zijn goede bedoelingen langs de meetlat van zijn wereldwijde ambities te leggen. Zelfs als we deze uitnodiging zouden accepteren, dan nog maakt hem dat geen wereldveroveraar à la Henry V. We noemen het liever de "Tragedie van Tony Blair", een deel uit de serie die begint met de "Tragedie van het Westen in het Midden-Oosten", en die zou kunnen eindigen met de "Tragedie der Mensheid".
Grote moderne staten kunnen een gigantische militaire macht uitoefenen. Maar de groei in onze oorlogscapaciteit hield geen gelijke tred met een verbeterd inzicht in oorlogsplanning. Oorlogen beginnen is een koud kunstje, maar het is veel moeilijker om ze tot een bevredigend eind te brengen. Wanneer je zo sterk bent als het Westen, ben je in staat het lot van andere landen en continenten te bepalen. Maar voordat je dat doet, is het van essentieel belang de consequenties daarvan goed te overdenken. Dat dit niet gedaan werd, is in feite de echte mislukking van Irak.
Doodsteek Ottomaanse Rijk
Iedereen die de geschiedenis van de twintigste eeuw zou hebben bestudeerd, had beter kunnen weten. De Eerste Wereldoorlog betekende de doodsteek voor het Ottomaanse Rijk, met een strategisch vacuüm in het Midden-Oosten tot gevolg. In die tijd was dat echter nog niet duidelijk; een groot deel van die regio zat middenin de laatste acte van het Europese imperialisme, waar de Tweede Wereldoorlog een eind aan maakte. Maar niemand verzon een nieuw stelsel. Er werd algemeen verondersteld dat we het Midden-Oosten konden blijven beheersen met behulp van een netwerk van bevriende regimes.
Was er maar een geniale Westerse staatsman geweest die een radicaal andere conclusie zou hebben getrokken en onze diplomatie gericht zou hebben op minder vriendelijk ogende machthebbers. De aanhangers van Nasser, Ba'athisten, verschillende groeperingen Arabische nationalisten: hoewel de meesten van hen instinctief antiwesters zijn, waren geen van hun plannen voor hun eigen landen fundamenteel onverenigbaar met gevoelige Westerse belangen. Als de Arabieren zouden hebben willen moderniseren, zouden wij de juiste manier van modernisering hebben aangemoedigd. Maar dat gebeurde niet.
Toen kwam 11 september, dat ons liet geloven dat we in een botsing van beschavingen terecht waren gekomen. George Bush vroeg waarom zij ons zo haatten. De neoconservatieven gaven het antwoord: omdat zoveel van hen in zwakke naties wonen waar zij levenslang onderdrukt worden. Geef ze democratie en vrijheid en alles zal goed komen.
Marxisme: hardnekkigste fantasie
Sinds de Verlichting werden intellectuelen al vaker verleid door de illusies dat het mogelijk is de menselijke aard te hervormen en dat politieke wetenschap problemen kan oplossen met de wiskundige precisie van natuurwetenschappen. Marxisme was de hardnekkigste fantasie, hoewel fascisme en apartheid in deze rangorde een eervolle vermelding verdienen. Slechts één project uit de Verlichting heeft het gered: de VS. Maar dit project had het voordeel dat zijn bedenkers zich nooit mijlenver verheven voelden boven de werkelijkheid. De mannen die de Grondwet schreven, worstelden ook met alledaagse bestuurlijke kwesties.
In Irak werd deze werkelijkheid genegeerd. Verplaats jezelf in Tony Blair, onze tragische held, geveld door zijn goede eigenschappen. Door idealisme en grootsheid naar Irak gedreven. Overtuigd van een groot moreel gelijk, vond hij het gerechtvaardigd onbeduidende kwesties uit de weg te gaan. Boven alles vond hij dat hij het recht had de oorlog vanuit zijn luie stoel te voeren en te vermijden dat hij ook maar iemand zou spreken die een klein worst-case scenario had kunnen suggereren. Overtuigd van zichzelf hield hij zich verre van alles dat zijn zekerheden zou hebben kunnen aantasten.
Irak zou kunnen lukken, maar veel langzamer dan de bedoeling was, en niet snel genoeg om de stroom boze jonge mannen – voor wie Palestina een rotte kies is – in de moslimstraten te stoppen of van bedreigende regimes. De dreiging neemt toe, net zoals het vertrouwen van het Westen afneemt. Saddam had dan wel geen massavernietigingswapens, maar hoe lang duurt het voordat de terroristen ze wel hebben? Net nu we een sterke regering nodig hebben, ondermijnt Tony Blair het publieke vertrouwen. Laten we hopen dat hij zichzelf niet hoeft te verdedigen tegenover de Commissie van aartsengel Gabriël – die daarnaast bestaat uit Bismarck, Saladin, Talleyrand en Thatcher – tijdens hun onderzoek naar de beoordelingsfouten die tot de Derde Wereldoorlog leidden.
