Kies een taal
**Vijfentwintig jaar geleden kwam bij de drie voormalige Sovjetstaten het besef op dat ze in hetzelfde schuitje zaten. Ze hadden allemaal de wens zich te bevrijden van het sovjetjuk, wat een emotionele band tussen hen smeedde die zo sterk was dat deze een decennium lang in stand kon worden gehouden. Maar op hun weg naar onafhankelijkheid begonnen de verschillen tussen Estland, Letland en Litouwen zich steeds meer af te tekenen.
Zo was daar het pragmatische Estland, het heroïsche en romantische Litouwen en het ‘roerige’ Letland, dat vanaf het begin het grootste gevaar vormde voor de eenheid in de Baltische staten, zowel vanuit politiek als uit geopolitiek oogpunt.**
Letland, de zwakste schakel in de keten
**Tijdens de onafhankelijkheidstrijd beweerden twee nationalistische organisaties, Rahvarinne (Volksfront voor Estland) en Sąjūdis (Vernieuwingsbeweging van Litouwen), dat de brug van de vrijheid tussen Tallinn [de hoofdstad van Estland] en Vilnius [de hoofdstad van Litouwen] pas solide kon zijn als deze op de pijlers van Riga [de hoofdstad van Letland] steunde. Deze poëtische metafoor, die de sfeer van weleer zeer treffend weergaf, roerde een essentieel punt aan: Letland, dat murw was geworden door de sovjetjaren en het grootste aantal buitenlanders telt, vormt de zwakste schakel in de keten van Baltische staten.
Een diplomaat die jarenlang in Letland woonde, haalt een simpel feit aan: “Het Russische kapitaal heeft de belangrijkste economische branche van Letland in handen: de havens. Na het herstel van de onafhankelijkheid hebben de Letlanders de Russischtaligen uit de politiek en de uitvoerende macht geweerd, want zij waren van mening dat zijzelf het land op een betrouwbaardere manier konden leiden. In die tijd bedacht niemand dat in een democratische staat kapitaal de toon in de politiek zou aangeven. En het zijn de Russen die in Letland het kapitaal in handen hebben”.**
Russischtaligen blijven politieke machtsfactor
**Zoals een recent referendum over de legalisering van het Russisch als tweede officiële taal uitwees, is het ‘Russische’ probleem in Letland nog steeds niet opgelost en zelfs in omvang toegenomen. De Letlanders mogen dan wel het referendum gewonnen hebben, maar de 250.000 Russischtaligen blijven een politieke machtsfactor die niet genegeerd kan worden. Omdat de Russischtaligen niet in de Letse maatschappij geïntegreerd zijn, blijven ze naar Moskou kijken als centrum van hun politieke identiteit. Deze factor blijft als een zwaard van Damocles boven niet alleen Letland, maar alle Baltische staten hangen. Deze situatie doet zich in het bijzonder voelen in de uitvoering van gemeenschappelijke energieprojecten.
In Letland, waar de Letlanders zelf toegeven een handjevol aan Rusland verbonden oligarchen de meeste macht hebben, uiten politici hardop hun twijfels over de bouw van de kerncentrale van Visaginas [in Litouwen – dit is een gezamenlijk project van de drie staten]. Het lijkt erop dat Riga probeert om het volgende voorwaarde te stellen: “Of de regionale gasterminal bevindt zich bij ons, of we doen niet mee aan het kernenergieproject van Visaginas”. Want als de gasterminal in Riga komt te liggen, hoeft Gazprom zich namelijk geen zorgen meer te maken over de vereiste scheiding tussen de netwerken en de distributie van gas. [Letland heeft deze scheiding, die Europese regelgeving voorschrijft, niet aangenomen om te kunnen profiteren van gunstige tarieven van Gazprom].**
Scandinavisch geld versterkt band tussen Baltische staten
**Ondanks deze twisten vormen energieprojecten de enige fysieke schakel tussen de Baltische staten. Zo functioneert de Baltische elektriciteitsbeurs al twee jaar. En via de elektriciteitsleidingen die momenteel aangelegd worden, zullen de drie landen spoedig met de Scandinavische landen worden verbonden.
Een nog sterkere band tussen deze landen wordt namelijk gevormd door het geld van Scandinavische banken en investeringen. De Zweedse, Finse en Noorse banken hebben 150 miljard litas [43,44 miljard euro] aan de Baltische staten geleend. Deze zelfde banken en een Scandinavische keten van tankstations zijn in alle Baltische staten actief.
Scandinavië moedigt ook militaire samenwerking tussen de Baltische staten openlijk aan. De Amerikanen, die vroeger een partnerschapsprogramma met de Baltische staten hadden, zullen wel in hun nopjes zijn met de Scandinavische landen, die nu de rol van verzoener tussen Estland, Letland en Litouwen op zich nemen. Met de NAVO en de Europese Unie aan hun zijde.**
