Kies een taal
De bijzondere top van Europese staats- en regeringsleiders in Brussel verdient het predicaat historisch. Tijdens deze top werd namelijk de zakelijke basis van de Europese Monetaire Unie veranderd. Vanaf nu is de euro niet langer de munteenheid die hij ooit was. En dat biedt een enorme kans. De EU-lidstaten zijn in principe overeengekomen om Griekenland in geval van nood financiële steun te verlenen, ook al komt er voorlopig nog geen stroom geld op gang, omdat de Grieken pas in april weer zullen moeten gaan lenen op de kapitaalmarkten. Het signaal dat hiermee eveneens aan de financiële markten wordt afgegeven luidt dan ook: de EU laat deze lidstaat met zijn hoge schuldenlast niet in de steek, maar toont zich solidair en zal het land te hulp komen als dat nodig is om een dreigend nationaal bankroet af te wenden. Het is nog niet duidelijk of dat uiteindelijk via kredietverlening, borgstelling of het opkopen van staatsleningen. Dat is echter ook van secundair belang.
Contractbreuk op het verbod op ingrijpen
Het voornaamste is dat nu in Brussel een van de grondslagen van de monetaire unie werd gewipt, te weten het principe dat de lidstaten elkaar niet te hulp mogen schieten. Deze passage werd onder druk van Duitsland in de Europese Verdragen verankerd, om zo alle landen tot de nodige zelfdiscipline te dwingen. Inmiddels heeft dit principe zijn geldigheid verloren, want elke lidstaat weet dat er vanaf nu direct een beroep kan worden gedaan op collega-lidstaten, zodra nood aan de man is.
Daarmee werd de facto besloten contractbreuk te plegen en uitgerekend een conservatieve Duitse bondskanselier heeft hier vaart achter gezet. Dat zou in juridisch opzicht problemen kunnen opleveren, maar vanuit economisch oogpunt had deze stap al veel eerder moeten worden gezet. Het verbod op ingrijpen heeft immers niet kunnen verhinderen dat er excessen optraden, zoals de enorme schuldenlast van Griekenland, maar ook de enorme exportafhankelijkheid van Duitsland.
Een andere oorzaak hiervoor is dat de constructie tot nu toe moest vertrouwen op de financiële markten als correctieve kracht. Zij zorgden er in het verleden echter niet voor dat landen met een zware schuldenlast werden bestraft met hogere rentetarieven, zodat ze gedwongen werden te consolideren, maar bleven hun bereidwillig geld lenen. Daarmee brachten de financiële markten telkens nieuwe speculatiegolven op gang. Toch schoot de rente die de regering in Athene moet betalen voor haar leningen, als gevolg van de financiële crisis, nu ineens wel de lucht in. Dit keer was de speculatie gericht tegen de euro.
Een solidair maar vooral pragmatisch Duitsland
Als gevolg van het besluit van de EU-leiders wordt het marktmechanisme nu eigenlijk vervangen door een overheidsmechanisme. De EU helpt landen in nood en controleert als reactie daarop hun economisch beleid. In het uiterste geval moet de EU dus niet alleen de Grieken bestraffen als ze hun overheidsfinanciën niet saneren, maar ook de Duitsers als ze marktaandeel van hun buurlanden afpakken door aan loondumping te doen.
Er was geen alternatief: als Griekenland failliet zou zijn gegaan, zou het andere EU-landen die in de problemen zitten met zich mee de afgrond in hebben getrokken. Dan zouden ook Duitse banken zijn omgevallen, omdat ze voor miljarden aan Griekse en andere staatsleningen in hun boeken hadden staan, en Duitse exporteurs zouden markten zijn kwijtgeraakt. De hulp aan Griekenland is dus niet alleen een daad van solidariteit, maar dient bovendien het belang van Duitsland.
Het EU-besluit heeft echter enorme politieke gevolgen. De monetaire unie kan voortaan alleen nog functioneren als alle deelnemende landen soevereiniteit afstaan. De Griekse regering heeft geen andere keus dan het dictaat van besparingsmaatregelen uit Brussel uit te voeren, terwijl belastingbetalers in de andere Eurolanden de kosten van deze redding moeten dragen. Dat kan Europa gaan opbreken, maar het zou er ook toe kunnen leiden dat er een waarachtige politieke unie ontstaat.
De euro is altijd al een zwakke, gekunstelde constructie geweest, een munteenheid zonder land. Als alles goed gaat, krijgt de munt nu de noodzakelijke politieke fundering. Dat zal de euro niet verzwakken, maar eerder sterker maken.
Een ander gezichtspunt
"Er moet snel een Europees Monetair Fonds komen"
"Griekenland, Spanje en Portugal zien zichzelf geconfronteerd met een wantrouwende markt. Ze krijgen te maken met steeds hogere risicopremies waardoor hun vermogen om hun staatsschuld af te lossen, steeds verder afneemt. Als deze landen zich niet in de eurozone zouden bevinden, zouden we een bekend scenario hebben meegemaakt: de Staat die biljetten bijdrukt, met het risico op langdurige inflatie en verarming, of een beroep doet op het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Deze laatste stelt dan een kredietfaciliteit beschikbaar aan de centrale bank waarmee externe schuldeisers gerustgesteld worden over het terugbetalingsvermogen van dat land. Maar wat te doen in de Eurozone? Daarin heeft de staat geen eigen geld, noch een eigen wisselkoers. En, als de crisis zich beperkt tot een enkele staat, dan tast dit het vertrouwen in de andere Eurolanden en daarmee de eurozone, niet aan. De eurozone is de grootste aandeelhouder van het IMF, en de euro is de op één na grootste reservevaluta ter wereld. Dat klinkt absurd. Waarom wordt er dan geen Europees Monetair Fonds (EMF) opgericht? Hebben de Aziaten dat ook niet gedaan met hun Aziatische monetaire Fonds? En die hebben niet eens een gemeenschappelijke munt. Het gaat er om een adequaat financieel hulpmiddel te creëren, waarmee een land in moeilijkheden geld kan lenen tegen een normaal rentetarief. Dat zou op meerdere manieren kunnen gebeuren: een lening van één staat verdelen over de eurolanden, de Commissie een lening laten aangaan in het kader van een conjunctureel stabilisatiefonds, het creëren van een uitzonderlijke kredietfaciliteit bij de Europese Centrale Bank (ECB). Een EMF zou een eerste hulpmiddel zijn, dat onmiddellijk in werking zou moeten treden. Daarnaast zou de EU zeer snel moeten beschikken over verscherpt toezicht. Kortom, de integratie van de eurozone dient nodig versneld te worden".
Stéphane Cossé, Le Monde, Paris (fragmenten)
