Kies een taal
Om de waarde van de euro te beschermen, investeerders tevreden te houden en Europa's economische opzichter Duitsland te sussen, denken de landen met de hoogste schuldenlast dat ze geen andere keus hebben dan af te slanken. De algemene gedachte is dat het laten opbloeien van de economie en het terugdringen van de werkloosheid moet wachten totdat de landen hun fiscale huishouding weer op orde hebben.
Maar er gaan stemmen op dat Berlijn teveel druk uitoefent en dat de nieuwe fixatie op schulden in de regio een "soberheidscultus" in gang heeft gezet die het nog moeilijker kan maken om uit het dal te klimmen. Volgens critici zou het drastisch snijden in budgetten, wanneer dat zoals beloofd wordt uitgevoerd, kunnen leiden tot deflatie, de nu al hoge werkloosheidcijfers omhoog kunnen laten schieten, regeringen laten wankelen en zelfs een algemene weerstand tegen de euro kunnen veroorzaken.
De druk "zal regeringen en de maatschappij in de komende jaren vreselijk overbelasten", zegt Jean-Paul Fitoussi, professor economie aan het Institut d'Etudes Politiques in Parijs. "Het is zelfvernietigend, want wanneer soberheid en deflatie optreden in Griekenland, Portugal en Spanje, dan zal de Europese economie niet herstellen. Bedrijven zullen failliet gaan en de banken in gevaar brengen".
Duitsland blijft maar zeuren over de gevaren van schulden
Over weerstand tegen soberheid wordt in officiële kringen maar zachtjes gepraat, omdat politieke leiders vrezen dat de markt landen die zich weinig lijken in te zetten voor het terugbrengen van hun schulden, zal straffen. Maar Duitsland, dat heeft aangedrongen op een flinke reductie van de publieke uitgaven in de landen met de meeste schulden, haalt zich hun kritiek op de hals door maar te blijven zeuren over de gevaren van schulden zonder veel te doen aan het stimuleren van groei, vooral door meer te gaan kopen bij zijn buren.
Het debat gaat gedeeltelijk over economie. Daarnaast gaat het over leiderschap, nu de Europese Unie worstelt met het vaststellen van haar rol tijdens de diepste economische crisis uit haar geschiedenis. "De euro wordt geconfronteerd met zijn grootste uitdaging ooit", vertelde Bondskanselier Angela Merkel het Duitse parlement afgelopen woensdag. "Snel solidair optreden is zeker niet het juiste antwoord. Het juiste antwoord zou eerder zijn het probleem bij de wortel aan te pakken; daarom is er geen alternatief voor het Griekse besparingsprogramma."
Frankrijk heeft een andere, zachtere aanpak: er moeten meer publieke uitgaven worden gedaan in tijden van economische crisis om werkgelegenheid en groei te stimuleren, en het tekort geleidelijk aan te vullen door meer belastinginkomsten terug te laten vloeien in de staatskas. Veel Europese landen moeten hun publieke sector wel stroomlijnen, maar niet op de manier van een shocktherapie, vindt Frankrijk.
Door ditzelfde soberheidsmantra kon de crisis in de jaren '30 ontstaan
Maar Duitsland predikt harde budgetbeperkingen, belastingverhogingen, pensioenhervormingen, een hogere pensioenleeftijd en een snelle terugkeer naar overheidstekorten die dichter bij de Europese eis van 3 procent van het bruto binnenlands product liggen, heel wat minder dan de 12,7 procent van Griekenland in 2009. Het baart sommige mensen zorgen dat dit dezelfde soberheidsmantra is waardoor de crisis in de jaren '30 kon ontstaan. Fitoussi zegt dat de Middellandse Zeelanden hierdoor het risico op deflatie lopen, wat zal zorgen voor enorme politieke en sociale druk en het einde zal betekenen voor het herstel van de Europese economie. In voorspellingen wordt al gesproken van ten minste nog twee jaar recessie voor de meeste zuidelijke landen.
Terwijl het voor Griekenland duidelijk is dat de publieke sector in het land hervormd moet worden – en dat het land moet stoppen met het manipuleren van zijn economische cijfers – is het voor de geloofwaardigheid van de markt niet nodig de economie om zeep te brengen, stelt Fitoussi. Fitoussi is een vriend van Joseph Stiglitz, de Amerikaanse econoom die Griekenland adviseerde en die waarschuwt voor "tekortfetisjisme", waarbij hij stelt dat verdere recessie het tekort kan laten toenemen tot boven de mogelijkheden die de regering heeft om haar uitgaven terug te dringen.
Griekse vakbonden zijn vastbesloten vast te houden aan hun voordelen
Kleinere economieën zoals die van Griekenland moeten in zekere mate buigen voor de eisen van de markt. IJsland met zijn bankrampen en Ierland met zijn onroerend goed- en bankluchtbellen hebben de broekriem aanzienlijk aangetrokken nu ze geconfronteerd worden met tegenvallende belastinginkomsten, maar van hun politici wordt verwacht dat ze lijden. Het is echter onontkoombaar dat het beleid dat wordt ingezet om de schuldenlast het hoofd te bieden, een evenwichtige combinatie moet zijn van de politieke en economische realiteit. Griekse vakbonden staken regelmatig en zij vastbesloten vast te houden aan hun voordelen, en consumentenorganisaties spreken er van een nieuwe armoede. Babis Delidaskakis, een econoom bij de INKA, de Griekse Consumentenbond, noemt de plotselinge besparingen "een schandelijke doodlopende weg voor de economie".
"Kunnen de Grieken dit overleven?" vroeg Julian Callow van Barclays Capital zich af. Spanje ziet er beter uit, maar de regering is er zelfs nog niet met harde fiscale maatregelen begonnen. Het zal een zes tot acht jaar durend project worden om de verhouding schuldenlast - BBP te laten stabiliseren. En het zal steeds moeilijker worden om aan die verhouding vast te houden.
Begrotingstekorten
Europese Commissie berispt lidstaten
De Europese Commissie heeft een nog ergere verslechtering aangekondigd van de overheidsfinanciën dan waarvoor al gevreesd werd. Daarmee heeft "Brussel de optimistische scenario's van verscheidene landen om uit de crisis te komen de nek omgedraaid", aldus de Franse krant Le Figaro. De Europese Commissie, die de strategieën van veertien lidstaten om de overheidstekorten terug te dringen heeft onderzocht en het resultaat ervan heeft bekend gemaakt, heeft de begrotingen van Frankrijk, Groot-Brittannië en Spanje naar beneden bijgesteld. Deze landen rekenen teveel op economische groei om de crisis uit te komen terwijl hun "strategie geen enkele veiligheidsmarge heeft voor als de situatie tegenvalt". Londen wordt ervan beschuldigd niet genoeg de handen uit de mouwen te steken om het tekort terug te dringen, Parijs heeft zijn groeiperspectieven voor 2011 zien afnemen van 2,5% naar 1,5% en Madrid is op het matje geroepen wegens zijn tekort van 11,4%. Le Figaro schrijft dat "Duitsland geen uitzondering zal vormen": zijn begroting wordt onvoldoende geacht om de schuld te verlagen en zijn tekort voor 2013 te verlagen met 3%.
