Kies een taal
De gemiddelde Fransman spreekt zeer gebrekkig Engels, constateert de Franse taalkundige Michel Arrivé. Sinds de geallieerden in Normandië aan land kwamen, heeft de taal van Molière veel Amerikaanse invloeden ondergaan. Dat heeft de schrijver René Etiembe ertoe gebracht de volgende vraag te formuleren: "Parlez-vous franglais?". De taal van de "beefeaters" vormde een serieuze dreiging voor het culturele erfgoed van Frankrijk. Om deze dreiging af te wenden, nam de Franse regering in 1975 de wet-Bas-Lauriol aan. Daarmee werd het verboden in officiële documenten, in de reclame en binnen overheidsinstellingen Engelse termen te gebruiken.
Binnen de ministeries werden terminologiecommissies ingesteld, die duizenden Franse termen selecteerden ter vervanging van Engelstalige woorden. Zo werd "software" vervangen door "logiciel", "walkman" door "baladeur" [een samentrekking van "balader" -wandelen- en "écouteur", koptelefoontje], "computer" door "ordinateur" en "weekend" door "fin de semaine" [letterlijk: "eind van de week"]. Deze lange lijst werd de afgelopen tien jaar uitgebreid met uitdrukkingen als "remue-méninges" [letterlijk: "hersensschudder"] voor "brainstorming", "dialogue en ligne" voor "chat" en "courriel" voor "e-mail" [een samentrekking van "courrier" -post- en "email"] .
In Frankrijk kun je tegenwoordig moeilijk een baan vinden als je geen Engels spreekt
Ondanks al deze inspanningen bleef het Engels in de jaren tachtig de belangrijkste voertaal tijdens wetenschappelijke conferenties en in de wereld van cultuur en technologie. Daarom hebben de Fransen in 1996 de wet-Toubon aangenomen, die het gebruik van het Frans verplicht stelde. Zo werd het primaat van het Frans op het nationale grondgebied gewaarborgd. Was daarmee het pleit in het voordeel van het Frans beslecht? Beslist niet. In oktober 2009 lieten een aantal organisaties die zich sterk maken voor het gebruik van de Franse taal, opnieuw een noodkreet horen. Hun boodschap luidde: "Op de muren van Parijs zie je tegenwoordig meer Engelse woorden dan er Duitse woorden te lezen vielen tijdens de bezetting. Hoogste tijd dus om de barricaden op te gaan."
Ze hebben geen ongelijk, want ondanks alle wetgevende maatregelen domineert het Engels de wereld van de wetenschap, de reclame en het bedrijfsleven. In Frankrijk kun je tegenwoordig moeilijk een baan vinden als je geen Engels spreekt. Als gevolg van de globalisering moeten Franse bedrijven zich wel aan de internationale spelregels houden, die met name communicatie in het Engels voorschrijven. Niettemin had de Franse senaat in 2005 een wetsvoorstel ter versterking van de wet-Toubon aangenomen. Dit voorstel hield in dat bestuurders van bedrijven verplicht werden het Frans te gebruiken, vooral tijdens salarisonderhandelingen, om communicatieproblemen te voorkomen.
"Het Duits heeft een meelijwekkende knieval gemaakt voor het Engels"
Terwijl de Fransen doorgaan met hun strijd, hebben de Duitsers de strijdbijl al lang geleden definitief begraven. Onlangs kregen de Duitsers er in The Times flink van langs: "*De Duitse taal heeft een meelijwekkende, totaal onwaardige, kortom pathetische knieval voor het Engels gemaakt*." Volgens Duitse taalkundigen is de omgangstaal met ongeveer 8.000 Engelse woorden verrijkt. "Handy" voor mobiele telefoon, "check-up", "net" en "charts" zijn slechts enkele van de vele Engelse termen die hun weg naar het Duitse woordenboek hebben gevonden.
"*Wij Duitsers lijden aan een minderwaardigheidscomplex. Wij beschouwen onze taal als een noodzakelijk kwaad en geven de voorkeur aan het Engels*." Dat erkent Dr. Holger Klatt van de VDS, de vereniging voor de Duitse taal, waarvan 32.000 taalpuristen lid zijn, in een vraaggesprek met Rzeczpospolita. De oorzaak van de afbraak van de eigen taal wordt vooral bij de grote multinationals gezocht. Door de reclame op radio en tv wordt de consument overspoeld met Engelse woorden en uitdrukkingen.
"Servicepoint" wordt weer "Servicepunkte" in het Duits
De ernst van de situatie begint pas sinds kort door te dringen. De aanleiding: onenigheid in een Beierse provincie over enkele vierkante meters asfalt. In het beklaagdenbankje zaten de Duitse spoorwegen. Jarenlang hadden zij de haren van hun klanten al te berge doen rijzen met zogenaamde "McClean"-toiletten. Nu hadden zij besloten in Straubing een parkeerterrein aan te leggen met de naam "Kiss & Ride". Dat was tegen het zere been van een gepensioneerde man, die in een brief aan het conservatieve Beierse parlementslid Ernst Hinsken vroeg of het parkeerterrein in kwestie bedoeld was voor tortelduifjes of voor paarden.
De stomverbaasde parlementariër beloofde er bij de spoorwegen op aan te dringen het aantal anglicismen te verminderen. Bovendien heeft de directeur van de spoorwegen, Rüdiger Gruber, toegezegd de stations hun Duitse karakter terug te geven. Weldra moeten de "service points" weer "Servicepunkte" en de "flyer" weer "Handzettel" worden. Is hiermee de overwinning van het Duits op het Engels bezegeld? "Waarschijnlijk niet", erkent Klatt: "Je kunt mensen niet verbieden Engels te spreken en de globalisering valt evenmin te stoppen. Eén ding kunnen we echter wel doen: niet de Britten en Amerikanen na-apen. Zij lachen zich dood als ze zien hoe wij hun hielen likken."
Filmindustrie
Nasynchroniseren tegen het "Amerikaanse cultuurimperialisme"
"Jack Nicholson met een Duitse studiostem? Ook de jonge generatie vindt het heel gewoon", schrijft De Volkskrant met betrekking tot de praktijk van het nasynchroniseren van films in Duitsland. Op 23 maart reikt de Duitse nasynchronisatie-industrie voor de negende keer de ‘Oscars’ van de synchronisatie uit, een vrij onbekende prijs voor het brede publiek maar die wel aangeeft hoe belangrijk deze sector is. Het is met nasynchroniseren net als "met Mercedes en de Muur; het is stevig verankerd in de moderne Duitse geschiedenis", legt het dagblad uit. Volgens Thomas Bräutigam, mediawetenschapper en auteur van een boek over het fenomeen, zijn het niet voor niets landen met een dictatuurverleden waar het meeste gesynchroniseerd wordt: Duitsland, Japan en Italië. De oorsprong van de enorme Duitse nasynchronisatie-industrie ligt in de jaren dertig, toen de gesproken film opkwam op hetzelfde moment dat de nazi’s in Duitsland de macht grepen. Na de Tweede Wereldoorlog zagen de Amerikanen in Duitsland een gigantische afzetmarkt voor Hollywoodfilms dankzij de Duitse synchronisatie-industrie. Voor de Duitse studio’s was het een soort stil verzet tegen "het Amerikaanse cultuurimperialisme", zoals Bräutigam zegt. Na de oorlog is nasynchronisatie daarom ook wel "de Duitse wraak op de geallieerden" genoemd.
