Kies een taal
Het Griekse nerd-centrum is een lichte, heldere, erg witte ruimte net achter Athenes grootste winkelstraat, ingericht met goedkope bureaus en stoelen van Ikea en een dure, intensief gebruikte koffiemachine. Hier wordt niet gewanhoopt. Bij coLab huur je een bureau, krijg je gratis breedband internet en mag je zoveel koffie drinken als je wilt voor € 10 per dag of € 140 per maand. Of je huurt er voor niet veel meer een heel kantoortje. Andere bedrijfjes zijn coLab, zoals deze ruimte heet, al ontgroeid.
TaxiBeat, een mobiele app waarmee taxichauffeurs kunnen laten weten waar ze zijn en waarmee passagiers ze kunnen oproepen, verdubbelt zijn omzet iedere twee maanden en is al uitgebreid naar Latijns-Amerika en Scandinavië.
Dit zijn Griekse ideeën, gelanceerd door jonge Griekse ondernemers. De meesten hebben een doctorstitel of mastersdiploma in wat poëtisch de 'internet-mobiel-software-driehoek' wordt genoemd.
Ideeën werkelijkheid laten worden
"Het is een relatief nieuw fenomeen", zegt Andreas Constantinou van VisionMobile, dat de mobiele telecomindustrie analyseert. "Griekenland heeft altijd knappe koppen gehad, maar jarenlang was de publieke sector het enige doel. Goed betaald, een baan voor het leven, vroeg pensioen. Dat is niet langer het geval. En nieuwe technologie, in dit geval apps, maakt het voor mensen mogelijk hun ideeën werkelijkheid te laten worden."
De economische crisis "heeft de verwachtingen die de mensen hadden om als ambtenaar aan de slag te gaan, enigszins ingeperkt", merkt Gieorgios Kasselakis ironisch op. Hij is partner in het Open Fonds, dat het geld van privé-investeerders - € 50.000, genoeg voor twee tot vier mensen om een product op de markt te krijgen - belegt in ondernemingen die "de potentie hebben wereldwijd actief te zijn en de markt te verstoren".
Het feit dat de salarissen in de publieke sector met zo'n veertig procent zijn gekort en dat de ambtenarenpensioenen allesbehalve zeker zijn, heeft gewerkt als een "flinke ontmoediging" voor het ambiëren van een overheidscarrière, zegt Kasselakis.
Maar er zijn nog heel wat obstakels te overwinnen voordat het Griekse ondernemerschap algemeen tot bloei kan komen. Velen noemen het algemene "antikapitalistische klimaat", de kater van de postdictatoriale jaren zeventig, toen zaken doen een vies woord was.
Grieken aarzelen om risico's te nemen
Sommigen zeggen dat de gevolgen van een faillissement in Griekenland, meestal met gevangenisstraf tot gevolg, ervoor gezorgd heeft dat de Grieken aarzelen om risico te nemen. Iedereen klaagt over de bureaucratie. Dimitris Michalakos van RuleMotion, dat vanuit een coLab-kantoor in Athene nogal verrassend de digitale beeldschermen op de nieuwste hightech modellen vuilnisbakken voor gescheiden afvalverzameling in Londen aanstuurt, laat me zijn dikke facturenboek zien. In iedere pagina en de bijbehorende stapel doorslagen werd zorgvuldig het unieke belastingnummer van zijn bedrijf gestanst. "Als ze op zijn, moet ik naar het belastingkantoor om een nieuw boek te laten maken, alleen voor mij", vertelt hij. "De bonnen zijn in het Grieks, dus mijn klanten kunnen ze niet lezen. Bijna ieder land ter wereld heeft een min of meer efficiënt belastingsysteem, maar wij niet."
Om redenen die alles te maken hebben met de bureaucratie staan een aantal van de coLab startups officieel geregistreerd als Amerikaans of Brits bedrijf, en niet als Grieks. Voor bijna iedereen geldt dat zij hun meeste zaken buiten Griekenland doen.
Het Open Fonds adviseerde de Griekse regering onlangs over een nieuwe wet die het sneller, eenvoudiger en "veel minder eng moet maken een bedrijf op te starten en in te schrijven", zegt Kasselakis. "De minimum eisen waar een bedrijf aan moet voldoen, zijn veel minder ingewikkeld. Nu moeten de mensen er nog van overtuigd worden dat dat inderdaad het geval is."
Grote rol jonge ondernemers bij heropbouw
Messinis biedt gratis adviesbijeenkomsten, hackathons [bijeenkomst voor onder meer hackers, red.], 'lunchen-en-leren' en lezingen door geslaagde 'startuppers' (geen enkele coLab startup is tot nu toe failliet gegaan) om het proces te stimuleren; wederzijdse hulp en samenwerking zijn het sleutelwoord.
Het mag duidelijk zijn dat als Griekenland zijn uiteengevallen economie ooit weer op wil bouwen, de jonge ondernemers die ervoor kiezen te blijven (in tegenstelling tot de 76% van de jongeren die volgens een recente opiniepeiling hun geluk liever in het buitenland zouden beproeven) daar een grote rol in moeten spelen.
Irene Daskalakis heeft zowel een Canadees als een Grieks paspoort en zou haar onderneming, een onderzoeks- en adviesbureau naar duurzaamheid met de naam Close the Loop, aan de andere kant van de Atlantische oceaan hebben kunnen opzetten. Maar "Griekenland", zegt ze, "heeft nu het dieptepunt wel bereikt. Het cliëntelisme is voorbij. Al die bedrijven die vertrouwden op hun politieke sponsors, moeten nu voor zichzelf zorgen. Er is gewoon geen geld meer. Alleen de sterksten zullen overleven, en kwaliteit komt dan wel bovendrijven. Het is eigenlijk helemaal geen slechte tijd om een bedrijf te starten."
Industrie
Fabrieken weg, dienstverleningssector gegroeid
Griekenland heeft “zijn fabrieken verloren”, maar *“*de dienstverleningssector, in stand gehouden door de ontwikkeling van het toerisme en de deregulering van de financiële en telecommunicatiebranches", is gegroeid en wel met 83 procent in de afgelopen tien jaar, schrijft Le Monde.
Maar "dienstverlening hoort de industrie te ondersteunen, niet te vervangen", meent Michalis Vasileiadis, econoom van de Stichting voor Economische en Industrieel Onderzoek (IOBE). "Het feit dat Griekenland geld heeft moeten lenen om zijn structureel verliesmakende handelsbalans te compenseren, heeft geresulteerd in een toenemend oncomfortabele situatie."
Wat is de oorzaak van deze achteruitgang? Volgens de krant zijn daar twee verklaringen voor:
Europa kent het ene verhaal, Griekenland het andere. Beide versies zijn gedeeltelijk waar. Toen het land zich bij de EU, en later bij de eurozone, aansloot, moest Griekenland zijn grenzen openstellen en voldoen aan landbouw- en textielquota. Het was als agrarische samenleving met weinig vernieuwing niet klaar om om te gaan met de omwentelingen die veroorzaakt werden door deze verandering.
