Kies een taal
Ina Strazdina spreekt drie talen vloeiend en is de invloedrijkste Letse journalist in Brussel, de thuisbasis van de Europese Unie. Maar zelfs zij erkent dat de concurrentie niet al te groot is. Toen zij in 2006 in Brussel arriveerde, had ze nog met drie concurrenten te maken. Nu is Ina Strazdina binnen de Europese perswereld de enige journalist van Letse origine. Om de eindjes aan elkaar te knopen, heeft ze drie banen: ze maakt reportages voor de Letse radio, de Letse TV en het dagblad Latvijas Avize en verslaat daarbij bijna al het nieuws dat Letland vanuit Brussel bereikt.
Wereldwijd daalt het aantal banen in de journalistiek. Door de economische neergang en de opkomst van internet wordt namelijk de levensvatbaarheid van traditionele mediaorganisaties bedreigd. In Brussel is deze trend met name zichtbaar bij de voormalige communistische landen die in 2004 tot de EU zijn toegetreden. Volgens de internationale persorganisatie API is het aantal geaccrediteerde verslaggevers dat bericht over de Europese Unie (met in totaal ruim 500 miljoen inwoners), sinds 2005 met meer dan een derde teruggelopen. Lorenzo Consoli, voorzitter van de API, die gevestigd is in Brussel en rond de 500 journalisten vertegenwoordigt, maakt zich zorgen. “We hebben te maken met nieuwe democratieën, nieuwe lidstaten die na de communistische periode nog geen lange traditie van democratie kennen. Het is onze plicht ervoor te zorgen dat in Brussel een optimale relatie bestaat tussen de instellingen die macht uitoefenen, en de pers", zegt hij.
"Rechtstreekse communicatie van de instellingen naar de bevolking is het droombeeld van een totalitaire staat"
Hij merkt op dat enerzijds traditionele journalisten vertrekken, maar dat er anderzijds steeds meer informatie wordt geproduceerd door Europese instellingen als Europe by Satellite en web-tv van het Europees Parlement (EuroparlTV). Sommige nieuwe organisaties denken dat zij voor hun berichtgeving over de EU genoeg hebben aan het nieuws dat zulke diensten op het internet plaatsen. “Rechtstreekse communicatie van de instellingen naar de bevolking is het droombeeld van een totalitaire staat", zegt Consoli.
Volgens de API is het aantal geaccrediteerde journalisten gedaald van ongeveer 1.300 in 2005 tot ongeveer 1.100 in 2008, 964 in 2009 en 752 dit jaar. Media binnen de hele Unie hebben de afgelopen jaren bezuinigingen doorgevoerd. In deze neerwaartse tendens loopt Oost-Europa voorop. Ina Strazdina, 34 jaar, vertelt dat in 2008 in Letland op een groot deel van de mediasector werd bezuinigd, waardoor haar salaris bij de Letse radio drastisch naar beneden ging en zij bovendien haar huurtoeslag kwijtraakte. Sommige collega’s, onder wie de correspondent voor het dagblad Diena, pakten hun biezen. Nellija Locmele, destijds hoofdredacteur van Diena, zegt dat het besluit louter financiële redenen had. “Onze advertentie-inkomsten waren met zo'n 70% gekelderd. We konden gewoon niet op de oude voet verdergaan.”
Het salaris van Strazdina werd gekort van netto 2.000 euro tot 700 euro per maand. Hoewel de huur van haar woning alleen al 660 euro per maand bedroeg, accepteerde ze de lagere beloning op voorwaarde dat ze ook voor andere media mocht werken. “Ik moest een beslissing nemen”, zegt ze. “Ik zei tegen mezelf dat het gemakkelijk is zaken af te breken maar erg moeilijk om ze weer op te bouwen.” Haar spaargeld slonk maar de gok pakte goed uit, omdat Strazdina er na verloop van tijd in slaagde voldoende klussen bij elkaar te sprokkelen om het hoofd boven water te houden. Vorig jaar werd zij in Letland verkozen tot Europees Persoon van het Jaar.
Tsjechië heeft geen dagbladcorrespondent meer in Brussel
Johana Grohova werkte gedurende drie jaar in Brussel voor Mlada fronta DNES, een van de drie grote Tsjechische dagbladen. In 2008 werd zij met soortgelijke bezuinigingen geconfronteerd en moest zij op zoek naar een andere baan. Grohova zegt dat de personeelsinkrimping in een hoger tempo werd voortgezet toen het halfjaarlijkse Tsjechische EU-voorzitterschap in juli 2009 afliep. “Het was een combinatie van de recessie, die de media hard trof, en een ongelofelijke afname van de interesse in EU-kwesties, die te maken had met het einde van het voorzitterschap”, aldus Grohova, 36 jaar. Momenteel heeft Tsjechië geen dagbladcorrespondent meer in Brussel.
Vorige week riep de API de EU op journalisten met standplaats Brussel speciale privileges te verschaffen, zoals voorafgaande informering over aankondigingen. Uit het oogpunt van transparantie zouden bij deze oproep echter wel eens vraagtekens kunnen worden gezet. Nellija Locmele, de Letse redacteur die haar correspondent uit Brussel terughaalde, geeft nu leiding aan een startend mediabedrijf op internet genaamd Cita Diena. Op de vraag wat ze doet aan berichtgeving vanuit Brussel, is haar antwoord kort maar krachtig. “Niets”, zegt ze. “Wij hebben maar zeer beperkte middelen.”
