Kies een taal
**Zo op het eerste gezicht hebben de eurocrisis en het jubileum dat de Britse koningin Elizabeth onlangs vierde niets met elkaar gemeen. Toch leren beide gebeurtenissen ons een belangrijke les: de kracht van een positief verhaal – en de onmogelijkheid om te zegevieren zonder zo’n verhaal.
Historicus Simon Schama sprak in zijn commentaar bij de vlootschouw op de Theems en de ruiterparade tijdens het koninklijk jubileum bij de BBC over “kleine boten en grote ideeën”. Het grootste idee was dat de Britse monarchie ertoe dient om het verleden van het land te verbinden met de toekomst en wel zo dat daarmee de bekrompen, bedenkelijke politiek van alledag wordt overtroffen. De nalatenschap van koningen en koninginnen gaat terug tot meer dan een millennium geleden – de voortdurende symboliek van kronen en rijtuigen en de letterlijke verpersoonlijking van de Engelse en inmiddels Britse staat - houden Britten bijeen op een gemeenschappelijke reis.**
Griekenland zou opnieuw steunpilaar kunnen zijn
*Cynici zouden dit de aloude “brood-en-spelen*”-traditie kunnen noemen. Maar het gaat er juist om de ogen en harten van burgers te richten op een verhaal over hoop en zingeving – om het publiek op te beuren in plaats van te vermaken. Mogen we werkelijk van Grieken, Spanjaarden, Portugezen en andere Europeanen verlangen dat ze een bezuinigingsprogramma omarmen dat hen wordt opgelegd omdat ze volgens de heersende gedachte in Duitsland en andere Noord-Europese landen spilziek en lui zijn? Dit zijn opruiende woorden, die leiden tot verontwaardiging en verdeeldheid, terwijl juist nu eenheid en het gezamenlijk dragen van de last zo dringend nodig zijn.
Vooral Griekenland heeft nu behoefte aan een manier om zijn verleden te verbinden met zijn toekomst, maar dit land moet het zonder monarch stellen. Griekenland is de bakermat van de eerste democratie ter wereld en heeft andere symbolen van nationale vernieuwing nodig dan scepters en hermelijnen mantels. Dankzij Homerus maakten bijna alle Westerse lezers voor het eerst kennis met de wereld rond de Middellandse Zee: de eilanden, kusten en volkeren die met elkaar verbonden raakten dankzij diplomatie, handel, huwelijken, olie, wijn en langschepen. Griekenland zou opnieuw een steunpilaar van een dergelijke wereld kunnen zijn, door de huidige crisis aan te wenden om een nieuwe toekomst te creëren.**
122 triljoen m3 gas in oostelijk deel Middellandse Zee
**Dat idee is plausibeler dan we denken. Aardgasvelden in het oostelijke deel van de Middellandse Zee bevatten naar schatting namelijk meer dan 122 triljoen kubieke meter gas. Dat is voldoende om de hele wereld een jaar lang van gas te voorzien. In de Egeïsche en Ionische Zee, net buiten de Griekse kust, liggen meer gasvelden, maar ook grote olievelden; voldoende om de financiën van Griekenland en de hele regio weer op orde te krijgen. Israël en Cyprus zijn van plan gezamenlijk onderzoek te gaan doen; Israël en Griekenland voeren besprekingen over een pijpleiding; Turkije en Libanon doen bodemonderzoek en Egypte is van plan om vergunningen voor bodemonderzoek te verlenen.
Maar zoals altijd steekt de politiek daar een stokje voor. Al deze landen hebben namelijk onderling maritieme geschillen en politieke meningsverschillen. Turkije werkt samen met Noord-Cyprus, waarvan de onafhankelijkheid uitsluitend door Turkije wordt erkend, en laat zich regelmatig in dreigende taal uit over de booractiviteiten die Israël uitvoert met de Grieks-Cypriotische regering van de Republiek Cyprus. De Grieks-Cyprioten houden de EU regelmatig in gijzeling met betrekking tot haar betrekkingen met Turkije, net als Griekenland. De Turken laten geen Cypriotische schepen toe tot hun havens en zijn niet meer met de Israëli in gesprek sinds het incident waarbij negen Turkse burgers op een schip werden gedood dat poogde de Israëlische blokkade van de Gazastrook te doorbreken. Libanon en Israël onderhouden geen diplomatieke betrekkingen.**
Mediterrane Energiegemeenschap lijkt luchtkasteel
Kortom, de rijkdommen, banen en ontwikkelingen die een verantwoorde ontginning van deze energiebronnen alle landen in deze regio zouden **opleveren, zouden wel eens kunnen stuklopen op de vasthoudendheid van elk land om te krijgen wat het als zijn rechtmatig deel beschouwt, waarmee het zijn vijanden de toegang ontzegt.
Het idee van een Mediterrane Energiegemeenschap lijkt dus gedoemd om een luchtkasteel te blijven. Toch is het in juli 60 jaar geleden dat het Verdrag van Parijs werd geratificeerd door Frankrijk, Duitsland, Italië, België, Nederland en Luxemburg, waarmee de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen- en Staal (EGKS) een feit was – en dat terwijl de Tweede Wereldoorlog pas zes jaar eerder was geëindigd. In de 70 jaar ervoor hadden Duitsland en Frankrijk elkaar in drie vernietigende oorlogen bestreden, waarbij de laatste twee de economieën in Europa hebben geruïneerd en de bevolking gedecimeerd.
De onderlinge haat en achterdocht tussen beide landen was minstens zo diepgeworteld als tussen de landen in het oostelijk deel van de Middellandse zee. Toch kondigde de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schuman, met hulp van zijn adviseur Jean Monnet, al in 1950, vijf jaar nadat de Duitse troepen Parijs hadden verlaten, een plan aan voor de EGKS met als doel om “oorlog niet alleen ondenkbaar, maar feitelijk ook onmogelijk te maken”. Schuman stelde voor om de Frans-Duitse kolen- en staalproductie onder supervisie van een gemeenschappelijke Hoge Autoriteit te plaatsen, om zo te voorkomen dat beide partijen deze grondstoffen in een oorlog tegen elkaar zouden gebruiken. Hiermee werd bovendien vaart gezet achter een gemeenschappelijke industriële economie. De EGKS ontwikkelde zich tot de kern van de huidige Europese Unie.**
EU moet handel gaan drijven met Noord-Cyprus
**Momenteel hangt de EU aangeslagen in de touwen, hoewel de Europese leiders maar enkele concrete stappen verwijderd zijn van een al even moedige diplomatie die de economieën van de EU en de landen rond de Middellandse Zee zou kunnen herstellen en het energiebeleid van Europa en Azië zou kunnen transformeren. Als het Europees Parlement en de Europese Raad stappen zouden nemen om te kunnen besluiten over een directe handel tussen de EU en Noord-Cyprus op basis van een gekwalificeerde meerderheid van stemmen, in plaats van consensus (en dus een veto van Cyprus), dan zou de EU kunnen beginnen handel te drijven met Noord-Cyprus en Turkije met heel Cyprus. Deze stappen zouden op hun beurt kunnen leiden tot een Turks, Cypriotisch en Grieks samenwerkingsverband op energiegebied, wat een positieve prikkel zou zijn voor verzoening tussen Turkije en Israël.
Het duurde twee jaar voordat het plan van Schuman vaste vorm aannam en tien jaar om het door te voeren. Maar het bood de door oorlog geteisterde, straatarme Europeanen een positieve blik op een nieuwe toekomst, iets wat Griekenland en Cyprus dringend nodig hebben. En dan hebben we het nog niet eens over de landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Europese leiders komen deze crisis niet te boven door hun burgers op te zadelen met sombere vooruitzichten op alsmaar meer bezuinigingen. Ze moeten concrete stappen zetten, met Griekenland als volledig gelijkwaardige partner, om een beeld van een verjongde EU te creëren, die werkelijk voordelen biedt.
De EU heeft weliswaar geen koningin Elizabeth, maar wel dringend behoefte aan een nieuwe Schuman en Monnet.**
