Vijf gebaren om Europa te veranderen

Een politieke unie, als voorwaarde voor het voortbestaan van de monetaire unie, kan alleen worden gevormd als de EU wordt getransformeerd in een democratische ruimte waarin Europese burgers beter worden betrokken. Eric Jozsef, verslaggever bij Internazionale, geeft wat ideeën om dat te bereiken.

Gepubliceerd op 4 juli 2012 om 11:24

Gedurende meer dan een halve eeuw garandeerde Europa de landen en volken vrede, democratie, economische welvaart, respect voor minderheden en een maatschappelijk welzijn dat in de rest van de wereld ongekend was.

Tegenwoordig dreigt die rijkdom verloren te gaan. Voor het eerst in vijftig jaar is er een machinerie in werking gesteld die onder de burgers een kettingreactie veroorzaakt van angst en nationalisme, vergelijkbaar met wat de Europese landen in de jaren dertig doormaakten.

Rand van de afgrond

Hoewel de geschiedenis zich nooit twee keer op identieke wijze herhaalt, wijs ik er toch nog maar eens op dat het juist was om deze spoken te verjagen en om nationalisme en totalitarisme het zwijgen op te leggen, dat we een democratische Europese ruimte oprichtten, gebaseerd op een sociale markteconomie.

In het licht van de mondialisering, de koortsachtige wedloop binnen de financiële wereld, en de veranderingen die wereldwijd gaande zijn, is het Europa - ooit de grootste economische wereldmacht – niet gelukt een stap extra naar integratie te zetten en zodoende zijn rijkdom te verdedigen, de crisis te overwinnen en de Griekse kwestie onmiddellijk aan te pakken.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Aan de rand van de afgrond stelde de Duitse bondskanselier Angela Merkel een paar weken geleden eindelijk voor om die stap te maken en te werken aan een politieke unie, zonder overigens in detail te treden over de aard van haar plan (dat vooralsnog beperkt lijkt te blijven tot Europees toezicht op de begrotingen, de banken en de rekeningen van de lidstaten van de EU).

Economische integratie was niet het doel

Het is voldoende in herinnering te brengen dat de grondleggers van Europa niet alleen economische integratie voor ogen hadden, maar dat dit een middel was om het doel van een verenigd Europa op politiek gebied te bereiken. De oorlogswonden waren nog rauw, en andere oplossingen waren er niet. De economische samenwerking zou de volkeren nader tot elkaar moeten brengen en het risico op nieuwe conflicten terugdringen.

"Europa gaat gemaskerd vooruit", zei toenmalig voorzitter van de Europese Commissie Jacques Delors eens. Deze strategie werkte jarenlang. Maar tegenwoordig, midden in de economische en monetaire chaos, worden de beperkingen van deze elitistische methode, waarbij de burgers van het besluitvormingsproces worden uitgesloten, pijnlijk zichtbaar.

We bereiken nu zelfs het punt waarop veel kiezers de crisis wijten aan een teveel aan Europa en niet aan het gebrek aan instrumenten waarover de instellingen van de EU beschikken. En, met de opkomst van extremistische bewegingen die zich tegen Europa verzetten, lijkt het risico op uiteenvallen reëel te worden.

Kruispunt

We bevinden ons dus op een kruispunt. Geen enkel Europees land legt in zijn eentje genoeg gewicht in de schaal om op wereldniveau een doorslaggevende rol te spelen. Zelfs Duitsland niet. Europa is dus een politieke voorwaarde om over haar eigen lot te kunnen beslissen. Maar Europa kan niet worden samengevoegd zonder de volken of zelfs maar tegen de volken.

De enige mogelijke aanpak is die van een soevereiniteitsoverdracht naar een Europese macht met een democratisch toegekende legitimiteit. En dat is waarom al die Europese topontmoetingen die elkaar nu al maandenlang opvolgen, in het beste geval slechts een voorlopige oplossing kunnen bieden. Vanuit dat standpunt is de aanpak van de Griekse kwestie symbolisch.

Het lijkt inmiddels duidelijk dat Athene zijn schuld nooit zal kunnen afbetalen, hoe groot de offers die de Grieken brengen, ook mogen zijn. De optie die er voor het land openblijft, is de kwijtschelding of verdeling van de Griekse schuld in ruil voor een streng toezicht op het toekomstige beheer van de Griekse overheidsfinanciën. En alleen de EU zou een dergelijke taak op zich kunnen nemen.

Directe democratische ruimte

Maar tegelijkertijd zal het Griekse volk, net als alle andere burgers van de EU het verlies aan soevereiniteit (die in werkelijkheid al flink verzwakt is door de markten) niet kunnen accepteren als de Europese autoriteit die belast wordt met die controle, niet voorzien is van meer democratische legitimiteit. Om dat te doen, moet het debat over de instellingen vanaf nu heropend worden en moet de EU getransformeerd worden tot een directe democratische ruimte.

Sommigen blijven volhouden dat eerst de economische, bancaire en financiële problemen van de EU moeten worden opgelost voordat er aan de institutionele kwestie kan worden begonnen. In werkelijkheid willen ze voorkomen dat er hele stukken van hun soevereiniteit worden overgedragen, onder het voorwendsel dat de burgers niet klaar zouden zijn om die stap te zetten.

Het is dus aan de burgers van Europa om een gemeenschappelijke en federale politieke ruimte te eisen. En het is aan de politici om te laten zien dat ze werkelijk bereid zijn te bouwen aan een sterk, soeverein, verenigd en democratisch Europa.

Kiezen tussen moed of verval

Hieronder doe ik wat voorstellen om deze politieke unie te stichten. De lijst is niet uitputtend, maar biedt politieke leiders en burgers de mogelijkheid een helder standpunt in te nemen:

1) een EU-president die via algemene verkiezingen direct wordt gekozen;

2) samenvoeging van de taken van de EU-president en die van de voorzitter van de Europese Commissie zodat de EU door één persoon vertegenwoordigd wordt;

3) besluitvorming door middel van een dubbele gewone meerderheid: 51 procent van de 27 lidstaten via stemming door de ministers, en 51 procent van de bevolking door stemming via hun vertegenwoordigers in het Europees parlement;

4) Europese kieslijsten voor de parlementsverkiezingen in Straatsburg (met een substantieel deel aan Europese kandidaten, en niet alleen nationale kandidaten);

5) invoering van een referendum op burgerinitiatief op Europese schaal.

In het licht van deze crisis, zal Europa nu moeten kiezen tussen moed of verval.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp