Tijd om de leider van de EU te kiezen

Hoe komt het dat de Europeanen Obama en Romney beter kennen dan Barroso of Van Rompuy? Omdat ze de EU-leiders niet kunnen kiezen. De beste manier om dit "democratische tekort" op te lossen, is om algemene verkiezingen voor de leider van de Europese Unie in te voeren, meent de Zweedse journalist Martin Ǻdahl.

Gepubliceerd op 11 juli 2012 om 14:55

Op het hoogtepunt van de eurocrisis, ontmoette ik een hoge functionaris van de Europese Commissie. Hij beschreef mij zijn werksituatie als volgt: als gevolg van de verkiezing van François Hollande tot president van Frankrijk kreeg de Commissie eindelijk een beetje macht terug.

Eerder zetten 'Merkozy', het duo van de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Nicolas Sarkozy, de rest van het Europese systeem systematisch voor voldongen feiten. Maar met François Hollande aan de macht raakten Duitsland en Frankrijk gebrouilleerd, en kreeg de Commissie de schone taak om voor bemiddelaar te spelen. Dit dus de manier waarop een van de drie grootste economieën ter wereld tijdens een ernstige crisisperiode wordt geleid.

Wat op een diplomatieke manier het ‘gebrek aan democratie’ wordt genoemd – het feit dat wij, Europese burgers degenen die de Europese Unie leiden, niet kunnen kiezen, en zij ons bovendien geen verantwoording hoeven af te leggen – speelt tegenwoordig zo’n grote rol dat het gênant wordt.

Besluiten worden achter gesloten deuren genomen

De grote landen (wat in de praktijk neerkomt op twee landen) bekokstoven alles. Besluiten worden achter gesloten deuren genomen. De Europeanen worden geleid door de politieke leiders die gekozen zijn voor nationale functies, en geen van hen is gemachtigd om in naam van Europa te spreken.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Daarom wordt wat tot nu toe een fantasie was, nu langzamerhand een eis van de burgers en een politieke noodzaak: Europa moet de mogelijkheid krijgen zijn leider via directe algemene verkiezingen te kiezen. De belangrijkste functie van een democratie is immers het via verkiezingen kunnen ontslaan van een leider die je niet meer wilt en een ander in zijn plaats te kiezen.

De kiezers weten absoluut niet hoe dat moet. De burgers van de Europese Unie weten heel wat meer van Romney, Obama, Clinton en McCain dan over Barroso en Van Rompuy. Wij vinden de verkiezingscampagnes in de Verenigde Staten, waar we niet eens kunnen stemmen, heel wat spannender dan de Europese campagnes.

Er wordt vaak gezegd dat er meer macht moet worden toegekend aan het Europese Parlement. Maar dat ontbeert legitimiteit, het parlement fungeert slechts als een soort plek waar de kiezers tussen de verkiezingen door hun woede kunnen uitleven. Er bestaat in feite geen werkelijk alternatief bij het Europese Parlement. De parlementaire groepen voeren geen gezamenlijke verkiezingscampagnes en kennen geen makkelijk van elkaar te onderscheiden programma’s of beleidslijnen.

Spreken uit naam van Europa

Een ander voorstel is om de ‘echte’ parlementen, dat wil zeggen de nationale parlementen, samen te voegen en ervoor te zorgen dat zij permanente commissies voor Europese zaken hebben waarvan de leden elkaar in Brussel ontmoeten. Dat zou de legitimiteit versterken, maar geen oplossing bieden voor het basisprobleem: hoe moet ik stemmen om het EU-beleid te laten wijzigen?

Dat is de reden waarom wij onze leiders direct moeten kunnen kiezen. Dan alleen kunnen de ideeën in heel Europa zich rond de kandidaten en hun programma vormen. We zouden de voorzitter van de Europese Raad bij voorkeur in twee rondes kiezen, waarbij de nummers één en twee tijdens de tweede ronde tegenover elkaar staan, om een meerderheid af te dwingen.

De Europese politieke stromingen zouden dan verplicht zijn zich achter de kandidaten te stellen. Degene die gekozen wordt en naast Angela Merkel en François Hollande mag plaatsnemen, heeft dan de stemmen van honderden miljoenen Europeanen achter zich. Wat de officiële taken van deze leider ook mogen zijn, hij of zij zal gemachtigd zijn te spreken uit naam van Europa.

Het idee dat het daarvoor nodig is om meer federalisme in te voeren en een Verenigde Staten van Europa op te richten, is onjuist. Want zo kan degene die het vertrouwen van het Europese volk krijgt, heel goed het mandaat hebben om de macht van de Unie juist in te perken en een deel van de beslissingsbevoegdheid bij de lidstaten terug te leggen. Het doel van de hervorming is niet te bepalen wie of wat er op Europees niveau besloten moet worden, maar hoe deze besluiten genomen moeten worden.

Gevoelens van antipathie en rivaliteit

Een andere fout is te stellen dat de Duitsers, Fransen of de Italianen alle verkiezingen zouden winnen. De grote naties wekken, helaas, ook gevoelens van antipathie en rivaliteit op. De kandidaten van kleine, ongevaarlijke landen zouden daar ook hun voordeel mee kunnen doen. In de grote landen zou je kunnen vertrouwen op bijzondere kosmopolitische mensen, zoals de voormalige Duitse minster van Buitenlandse Zaken, de Groene Joschka Fischer, die zich net zo goed met een afgelegen Zweeds dorpje kan bezighouden als met Berlijn.

Het zou beter zijn als dit idee niet vanuit het Europa van bovenaf vaste vorm aanneemt, als uitkomst van nieuwe eindeloze overlegrondes in Brussel of in de geest van hooggeplaatste leiders - zoals de tien ministers van Buitenlandse Zaken die het idee voor een Europese presidentiële verkiezing lanceerden in het kader van hun plan om een harde kern van superstaten op te richten. De druk voor directe Europese verkiezingen moet van onderaf, vanuit de burgers van Europa komen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp