Griekenland valt verder naar beneden in de richting van een zwart gat. En ze trekt andere landen mee. "De besmetting is begonnen", verklaarde de secretaris-generaal van de OESO, Ángel Gurria afgelopen woensdag, en de verlaging van de kredietwaardering van Spanje door het bureau Standard & Poor’s heeft de onzekerheid alleen maar doen toenemen. De lagere kredietstatus van een land als Spanje heeft met name tot gevolg dat kapitaalkosten blijvend worden verhoogd. Daar komt een nog hogere schuld uit voort, of het nu om een publieke of privé-schuld gaat. "Voor een land met zoveel schulden als Spanje is dat slecht nieuws", vat Carmen Reinhart samen, econome aan de universiteit van Maryland en co-auteur van een belangrijk boek over deze crisis [This time is different, geschreven met Kenneth Rogoff].
"Spanje heeft nog een paar weken om in actie te komen"
Maar dit keer zijn de gegevens anders. Paradoxaal genoeg heeft het probleem van Spanje niet zozeer te maken met de staatsschuld als wel met de particuliere schulden. De begrotingssituatie is verontrustend te noemen, want het tekort is hoog en de crisis kan nog langer aanhouden, maar de onzekerheid van de markten neemt nog toe vanwege de enorme privé-schulden, van de banken, bedrijven en gezinnen, die zijn opgebouwd tijdens de vette jaren. Een schuldenlast die met de verlaging van de ‘rating’ nog duurder wordt om te financieren.
”Ik vrees dat het niet langer Portugal is die de grootste moeilijkheden gaat krijgen om uit deze spiraal te komen die is voortgekomen uit een aanval van speculanten”, zegt Charles Wyplosz van het universitaire instituut voor internationale en ontwikkelingsstudies in Genève (Graduate Institute). ”Spanje heeft nog een paar weken om in actie te komen. Het bezuinigingsplan is al niet meer afdoende [...]. Er zijn snelle afspraken nodig, diep ingrijpende noodmaatregelen, misschien moet het voorbeeld van Duitsland worden gevolgd en moeten staatstekorten bij wet worden verboden, in ieder geval moet er iets radicaal veranderen”. Analisten denken dat Moody’s en Fitch, de twee andere grote kredietbeoordeelaars, Standard & Poor’s de pas kunnen afsnijden als de regering niet snel maatregelen neemt.
De crisis kan zich uitbreiden naar elk ontwikkeld land met een tekort
Een ander gevolg is de opkomst van een nieuwe besmettingshaard van de begrotingscrisis. Tot nu toe waren het de problemen van Griekenland die van invloed waren op andere Europese landen, maar nu hebben de problemen van Spanje en Portugal hun weerslag op Griekenland – en ook op de eurozone in zijn geheel, of zelfs daarbuiten. "Het gaat niet om een probleem dat tot Spanje wordt beperkt, en zelfs niet tot aan de grenzen van Europa: dit kan uitlopen op een crisis voor bijna elk ontwikkeld land dat een begrotingstekort heeft", legt econoom José Luis Alzola uit.
De kredietbeoordeelaars zien immers hetzelfde als de investeerders, of dat nu speculanten zijn of niet: de zwakheden van Spanje zijn de werkloosheid, de staatsfinanciën en het bankwezen. "Op deze drie terreinen moeten dringend maatregelen worden genomen als Spanje niet op een ‘point of no return’ wil eindigen zoals Griekenland is overkomen", aldus José Carlos Díez, economisch chef van Internmoney.