Een Somalische immigrant wast zich in een geïmproviseerd tentenkamp op een strand in Griekenland, 11 mei 2009.

De andere Griekse crisis

Giekenland werd al getroffen door de financiële crisis en de bezuinigingen, maar moet nu ook nog eens met zeer beperkte middelen proberen de duizenden migranten op te vangen die vanuit het Midden-Oosten en Zuid-Azië illegaal het land binnenkomen. Wederom blijken de EU-partners weinig solidair.

Gepubliceerd op 19 september 2012 om 12:44
Een Somalische immigrant wast zich in een geïmproviseerd tentenkamp op een strand in Griekenland, 11 mei 2009.

Het is vroeg in de ochtend als twee Griekse marineofficieren op dit belangrijke stukje Griekenland, op tweehonderd kilometer van Athene, de haven inspecteren. Met spiegels op stokken kijken ze onder vrachtwagens. Tot nu toe hebben ze niets gevonden.

Opeens schieten er drie jonge mannen vanachter een enorme container vandaan en verdwijnen achter een steiger. De officieren rennen ze achterna, maar het drama is al over voordat het goed en wel begon. Binnen een minuut ontsnappen de drie wanhopigere jongemannen, die een stuk sneller zijn, naar het vervallen industriegebied.

De mannen, zegt een van de officieren, zijn illegale immigranten. Ze hebben waarschijnlijk de nacht doorgebracht in de haven in de hoop bij een veerboot naar Italië naar binnen te kunnen glippen. De mannen maken deel uit van de vloedgolf aan ongeregistreerde arbeiders die Europa via Griekenland proberen te bereiken. Langs de autoriteiten glippen is slechts onderdeel van het proces. “Dag in dag uit hetzelfde verhaal” klaagt de officier, terwijl hij weer op adem probeert te komen.

Het land is stilletjes aan een springplank geworden voor een golf van arbeiders uit het Midden-Oosten en Zuid-Azië. Ze proberen te ontsnappen aan arbeidsmarkten die door jarenlang wanbeleid van hun regeringen volledig verwoest zijn. Vanwege de opstanden in Noord-Afrika werd 2011 een buitengewoon jaar: 140.980 mensen werden ontdekt die de EU illegaal probeerden in te komen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Volgens Frontex, dat de grenscontroles voor de EU verzorgt, was dat een toename van 35 procent in vergelijking met een jaar eerder. Van de aangehouden mensen kwam 40 procent via Griekenland binnen. Tot en met juli van dit jaar werden er 23 duizend mensen gearresteerd die de grens illegaal probeerden over te steken, dat is ongeveer 30 procent meer dan vorig jaar.

Een nieuwe crisis van Olympische afmetingen

Grenscontroles zijn in Griekenland geen nieuw probleem. Maar de economische malaise in het land en het snoeien in de begrotingen vormen een grote belemmering bij de pogingen de stroom illegale immigranten in te dammen. In de hoop de nood te lenigen trok de Europese Commissie – de uitvoerende macht van de EU – in de afgelopen twee jaar 255 miljoen euro uit voor grensbewaking voor Griekenland. Maar dat is nog steeds minder dan wat er aan andere landen wordt uitgegeven die veel kleinere grensproblemen hebben.

En wat er ook wordt uitgegeven, door de jarenlange ongekende bureaucratie en de nieuwe beperkingen op het aantal arbeidsplaatsen voor ambtenaren in Griekenland, moeten een deel van de beste plannen in de ijskast worden gezet. Volgens een vertrouwelijk EU-rapport heeft het land slechts elf medewerkers ingehuurd voor ondersteuning bij het verwerken van de asielaanvragen, terwijl er vorig jaar voor 700 arbeidsplaatsen budget beschikbaar was.

Voeg daaraan de deplorabele omstandigheden toe waaronder volgens EU-waarnemers en mensenrechtenorganisaties de illegalen in de immigratiecentra worden vastgehouden, en de toenemende binnenlandse onrust die de toestroom van buitenlanders veroorzaakt, en Griekenland bevindt zich opnieuw in een crisis van Olympische afmetingen.

"De bufferzone van Europa

In antwoord daarop zeggen regeringswoordvoerders dat zij in deze moeilijke omstandigheden doen wat ze kunnen. De nieuwe Griekse minister van Openbare Orde, Nicos Dendias, zegt dat Griekenland de grensbewaking serieus neemt, maar dat de toestroom vanuit het buitenland een kritieke omvang aanneemt. Hij noemt Griekenland "de bufferzone van Europa” die “een disproportionele last” draagt.

De Oostenrijkse minster van Binnenlandse Zaken Johanna Mikl-Leitner beschreef de Grieks-Turkse grens “als een openstaande schuurdeur”, en haar regering houdt vol dat heteen optie moet blijven om Griekenland uit het Schengengebied te verbannen. Duitsland, Finland en Nederland, de drie regeringen die het hardste standpunt ten opzichte van Athene innamen tijdens de eurocrisis, uitten ook herhaaldelijk hun zorgen over de Griekse grens.

Diplomaten denken dat zij plannen om paspoortcontroles opnieuw in te voeren voor reizigers vanuit Griekenland, waarschijnlijk zullen steunen. Daarmee zou Griekenland inderdaad worden uitgesloten van de rest van de Schengenzone.

Een groot deel van het probleem speelt zich af aan de Griekse noordoostgrens met Turkije. Daar bevindt zich langs de rivier de Evros een 290 lange breuklijn die Europa’s meest poreuze en politiek gevaarlijke grens is geworden. Maar havens zoals Patras zijn voor veel illegale immigranten de populairste toegangspoorten van Griekenland naar de rest van de Europese Unie geworden.

Van daaruit reizen ze via de Ionische en Adriatische zee naar Italië, waar ze blijven zitten of van waaruit ze andere landen binnensluipen. In het Schengengebied hoeven reizigers immers geen documenten te laten zien, maar sommige landen voeren in toenemende mate steekproeven uit om illegale immigranten bij de grenzen aan te kunnen houden.

1500 euro om de Evros over te steken

Hier in Patras, de derde grootste haven van het land, verraadt de stank van de in de brandende zon opgedroogde urine, de aanwezigheid van illegale immigranten. Op een paar honderd meter van de aangemeerde veerboten loopt een modderpad naar een verlaten industrieterrein. De Piraiki Patraiki fabriek, ooit een beroemde textielproducent, huisvestte volgens grensambtenaren maandenlang tientallen illegale immigranten.

Naast Afghanistan en Pakistan waren ze afkomstig uit Soedan, Marokko en Somalië, en er zaten wat immigranten tussen uit Ivoorkust. Hoewel de gebouwen recentelijk zijn schoongeveegd door de politie, sliepen en aten er ongeveer 80 man in de volledig gestripte ruimtes waar ooit katoen werd geweven voor de export.

Griekenland is geen Europa. Het is Azië, het is Afrika, maar geen Europa”, zegt de 23-jarige Mohammed Ashar bij de verlaten fabriek. Afkomstig uit Marokko, betaalde hij een Koerdische smokkelaar in Turkije 1500 euro om de Evros te kunnen oversteken. Daar werd hij aan de Griekse kant van de grens aangehouden en overgebracht naar Fylakio, een detentiecentrum in de buurt.

Zijn vingerafdrukken werden afgenomen en opgenomen in de EU-grensdatabase. In zijn papieren staat zijn geboortedatum geregistreerd op nieuwjaarsdag 1989. Net als de meeste anderen die Griekenland binnenkomen, weet hij zijn geboortedatum niet, dus veel mensen worden geregistreerd met een geboortedatum op 1 januari.

In die papieren wordt Ashar ook gesommeerd om binnen een maand terug te keren naar huis. Daarmee wordt een andere immigratie-uitdaging voor Griekenland en zijn EU-partners aangeroerd. Over heel Europa kunnen illegale immigranten in detentiecentra worden vastgehouden.

Ze zitten daar van een paar uur tot een paar weken vast, en krijgen dan papieren waarin staat dat ze binnen een maand moeten vertrekken. Dat bespaart de kosten voor het terugzenden van illegale immigranten naar hun land van herkomst, en beperkt de deportaties tot degenen die meer dan 30 dagen blijven.

Zoals vele anderen voor hem, ging Ashar niet naar huis. In plaats daarvan reisde hij naar Alexandroupolis en Athene voordat hij naar Patras ging. Daar ontsnapte hij aan een arrestatie toen de politie de verlaten fabriek leeghaalde. Eind juli, na negen maanden in Griekenland, wist Ashar op een veerboot naar Italië naar binnen te glippen, waar hij graag wil blijven. “Er zijn al geen banen voor de Grieken, laat staan banen voor ons”, zegt hij in het Engels met een Frans accent.

Ontbreken noemenswaardig immigratiesysteem

Hoewel Griekenland het zwaarst te lijden heeft onder de politieke druk, is het niet duidelijk of het land het grootste illegale immigratieprobleem van Europa heeft. Afgelopen jaar verbleven er ongeveer 351 duizend mensen illegaal in de EU door langer te blijven dan hun visum toestond. Dat is meer dan twee keer het aantal mensen dat Europa zonder documenten binnenkwam, volgens Frontex.

Grensbewaking is een kwestie van nationale soevereiniteit. En niet veel Europese regeringen willen die overdragen aan Brussel. De Europese Commissie probeert als scheidsrechter op te treden om de paspoortvrije zone te kunnen behouden, maar Cecilia Malmström, de EU-Commissaris voor Binnenlandse Zaken, stelde dat de discussie over immigratie bemoeilijkt wordt door de huidige politieke tendens in de lidstaten.

In juni drongen de EU-ministers van Binnenlandse Zaken erop aan dat nationale overheden nieuwe bevoegdheden zouden moeten krijgen om gedurende maximaal twee jaar weer paspoortcontroles te kunnen uitvoeren. Daarmee zouden ze een Schengenland buitenspel kunnen zetten als dat 'serieuze problemen' zou hebben met zijn grenscontroles. Hun stemming leidde tot een bitter en nog steeds onopgelost conflict in Brussel waarbij de Commissie en het Europees Parlement, de enige EU-instelling die door het volk gekozen is, over het besluit ruziën.

De manier waarop de EU heeft besloten zijn oorlogskas in te zetten voor grensbewaking lijkt inderdaad een soort van politiek spel geworden. En het heeft aangetoond hoe de EU de Griekse inzet van publieke middelen inschatte. Terwijl ze toegeven dat ze gehinderd worden door een onbuigzame langetermijnbegroting, zeggen EU-woordvoerders dat Spanje en Italië samen meer geld ontvangen omdat ze beter zijn in het afhandelen van asielaanvragen.

In heel Griekenland is slechts één centraal kantoor te vinden waar dat gebeurt. Dat kantoor staat in Athene en is op één dag in de week een paar uur open. “Voor wat betreft asielverlening, bestaat er in Griekenland geen noemenswaardig systeem”, vertelt een EU-woordvoerder, die niet bij name genoemd wil worden.

Malström: Mensensmokkel is business geworden

In een intern rapport van afgelopen april laakte ook de Europese Commissie de legendarische bureaucratie van de Griekse regering. Die zou "te log" zijn en "snelle terugbetaling van EU-gelden in de weg staan”. Griekse regeringswoordvoerders zeggen dat ze dat proberen te hervormen maar ze zeggen ook dat ze daarbij gehinderd worden doordat ze niemand mogen inhuren. Dat is een gevolg van het verbod door internationale crediteuren die de overheidsuitgaven van het land binnen de perken willen houden. Volgens de regeringswoordvoerders wordt er geprobeerd een meer geïntegreerd systeem op te zetten voor het verwerken van asielaanvragen.

In een café in het treinstation van Alexandroupolis beschrijft een man die zichzelf voorstelt als Algerijnse smokkelaar, het klassensysteem van de illegale immigratie. Syriërs zijn het rijkst, en zijn bereid tienduizend euro te betalen om Noorwegen, Finland of Zweden te bereiken voor asiel. Hij vertelt dat hij vijfduizend euro rekent voor een vals Grieks paspoort en vijftienhonderd euro om alleen de rivier over te steken.

Mensen uit Bangladesh worden door de smokkelaars voorgelogen over hun vooruitzichten in Griekenland, vertelt hij. “Ze vertellen hen dat ze in Athene koningen zullen zijn. Maar als ze aankomen zien ze dat er van een koninkrijk geen sprake is”. De man, die zichzelf Nassim noemt, vertelt dat hij al vijf jaar in Griekenland verblijft, en dat hij er zelf naar binnen gesmokkeld is.

Volgens Cecilia Malmström is het smokkelen van mensen naar Europa een business geworden is waarin 25 miljard euro per jaar omgaat. Het is zo lucratief dat bestrijding moeilijk is. Naast andere stappen, vertelt zij, wordt er in Europa meer informatie tussen de lidstaten uitgewisseld. Frontex is ondertussen een constante aanwezigheid geworden aan de Grieks-Turkse grens waar beambten uit alle EU-landen aan maandelijkse bewakingsmissies deelnemen.

Maar de problemen blijven zich opstapelen. Een ervan is de povere samenwerking met Turkije op het gebied van migratie. De Griekse autoriteiten kunnen illegale immigranten niet naar Turkije terugsturen omdat de EU en Turkije geen overname-overeenkomst hebben.

In juni stemden EU-ministers in met het opstarten van onderhandelingen over een akkoord. Maar omdat Ankara eist dat Turken zonder visum naar de Schengenzone mogen reizen, werd er nog geen datum geprikt voor een definitieve resolutie. En zelfs binnen de EU is solidariteit geen norm.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp