Aanhangers van de conservatieve Poolse presidentskandidaat Jarosław Kaczyński tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Gdansk op 18 juni 2010.

Oostelijke flank zorgt voor onrust in EU

Ze moesten de stuwende kracht van het verenigde Europa worden, maar twee decennia na de val van de Berlijnse muur kan uit de politieke instabiliteit en de economische crisis worden opgemaakt dat bestendigheid bij sommige nieuwe communautaire partners in Oost-Europa nog ver te zoeken is.

Gepubliceerd op 21 juni 2010 om 16:05
Aanhangers van de conservatieve Poolse presidentskandidaat Jarosław Kaczyński tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Gdansk op 18 juni 2010.

De verrassende en bliksemsnelle opmars van de ultaconservatieve en eurosceptische voormalige Poolse premier Jaroslaw Kaczynski in de peilingen voorafgaand aan de presidentsverkiezingen van 20 juni – een opmars die hij eerder te danken heeft aan het medeleven na de dood van zijn tweelingbroer dan aan zijn politieke ideeën –, de opkomst van het nationalisme in Hongarije en de dreiging van een politieke crisis in Roemenië en de Baltische staten zorgen voor ongerustheid in de Europese Unie.

In Polen, dat over één van de best gefundeerde democratieën van de regio beschikt, legt het politieke spel het optreden van de regering lam. Analisten zijn van mening dat de groei, ondanks het Poolse economische potentieel, is achtergebleven bij de mogelijkheden. De Poolse regering had in 2007 hervormingen beloofd om het land te moderniseren (begrotingsdiscipline en hervorming van de arbeidsmarkt, de gezondheidszorg en de pensioenen), maar de onlangs verongelukte president, Lech Kaczynski gebruikte zijn vetorecht om belangrijke wetsteksten tegen te houden of om daar in ieder geval mee te dreigen.

Problemen rondom macht

De wijze waarop de macht wordt verdeeld tussen het staatshoofd, dat de rol van hoeder van het systeem vervult, en de regeringsleider, die daadwerkelijk de uitvoerende macht bekleedt, is schering en inslag in het Oosten en vormt een bron van instabiliteit.Denk maar aan de crisis die in 2009 in Europa ontstond toen de Tsjechische president, de euroscepticus Václav Klaus, weigerde het Verdrag van Lissabon te ondertekenen, terwijl zijn parlement dit al had goedgekeurd.

Een ander probleem dat zich vaak voordoet in het Oosten, is dat het moeilijk is om regeringen te vormen die voldoende en solide steun genieten. Na de parlementsverkiezingen van april in Hongarije kon de nieuwe centrumrechtse regering rekenen op een absolute meerderheid in het parlement, hetgeen nog nooit vertoond was. Deze prestatie werd echter overschaduwd door haar eerste omstreden optreden aan de macht. Eind mei insinueerde een regeringswoordvoerder namelijk dat er met de overheidsrekeningen was geknoeid en dat Hongarije, dat de ergste economische crisis sinds achttien jaar doormaakt, zich in een vergelijkbare situatie bevond als Griekenland. Het IMF en de EU zagen zich gedwongen deze onverantwoordelijke uitlatingen tegen te spreken om de markten tot rust te brengen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Voorafgaand aan deze verklaringen was er al een niet minder omstreden wet goedgekeurd, die duidelijk de nationalistische en populistische neigingen deed uitkomen van de nieuwe regering van de centrumrechtse partij Fidesz. Deze wet zorgt ervoor dat personen van Hongaarse afkomst die in het buitenland wonen (dat wil zeggen 2 à 3 miljoen mensen die zich voornamelijk hebben gevestigd in Slowakije, Roemenië, Servië en Oekraïne) de Hongaarse nationaliteit krijgen, ook al hebben ze geen woonplaats in Hongarije. Deze stap leidde er in bepaalde buurlanden, met name in Slowakije, toe dat oude wonden opnieuw werden opengereten.

Voortdurend in beroering

Het staat wel vast dat het Oost-Europa sinds 1989 vrijwel voortdurend in beroering is. Twee decennia na het einde van het communisme hebben sommige Oost-Europese landen die tot de EU zijn toegetreden, nog altijd moeite om een stabiel democratisch systeem in te stellen. Deskundigen wijten dit onder andere aan het feit dat het bij de politieke vorming aan gedegenheid ontbreekt, na de lange alleenheerschappij van de communistische partij.

Een andere oorzaak voor deze instabiliteit is de corruptie, die Roemenië en Bulgarije nog altijd ondermijnt. In deze landen heeft de economische crisis het debat versterkt over de vraag of zij er wel klaar voor waren om lid te worden van de EU. In Boekarest kon de wankele regeringscoalitie het hoofd vorige week maar net boven water houden toen premier Emil Boc een motie van afkeuring wist af wenden. Deze was gericht tegen het rigoureuze bezuinigingsplan dat de regering had opgesteld teneinde de door het IMF toegekende lening te behouden en een bankroet te voorkomen. Pogingen om bezuinigingsplannen door te voeren kwamen eerder de regeringen van Letland en Litouwen al duur te staan: zij verloren in maart hun meerderheid in het parlement.

Polen

Nog geen uitsluitsel

De definitieve uitslag van de verkiezing blijft onzeker, zo schrijft dagblad Dziennik Gazeta Prawna over de eerste ronde van de presidentsverkiezing in Polen. Geen van de kandidaten heeft namelijk een meerderheid van de stemmen weten te behalen, waardoor er een tweede verkiezingsronde, waarschijnlijk op 4 juli, nodig is. Op plaats een eindigde de kandidaat van de huidige heersende partij PO, Bronisław Komorowski, die 41,2 procent van de stemmen kreeg. Zijn rivaal voor de tweede ronde is de leider van oppositiepartij PiS Jarosław Kaczyński. Hij eindigde met 35,8 procent van de stemmen als tweede. Duidelijk is in ieder geval dat de verkiezingen over zijn voor Grzegorz Napieralski, leider van de Democratische Linkse Alliantie (SLD) die slechts veertien procent van de stemmen kreeg. Zowel PiS als PO zullen er nu alles aan doen om zijn kiezers binnen te halen. Echter, zo schrijft de Poolse krant Polska, uit een recente poll is gebleken dat 66 procent van Napieralski’s electoraat in de tweede ronde zal kiezen voor Komorowski. Volgens Gazeta Wyborcza zal een eventuele winst voor de kandidaat van de PO afhangen van het feit of al zijn aanhangers naar de stembus zullen gaan of niet. Het dagblad waarschuwt dat “als de onjuiste veronderstelling zal overheersen dat de verkiezingen al gewonnen zijn [en het dus niet nodig is om te gaan stemmen, red.], Komorowski alsnog kan verliezen.” De conservatieve krantRzeczpospolita vreest de “stabiele politieke opvattingen” van de meeste Polen die, ondanks de vliegtuigramp in Smolensk en de verschrikkelijke overstromingen alsmede de “vele blunders en gebrek aan charisma” van de PO-leider, toch op Komrowski hebben gestemd. Veel rechtse commentatoren zijn ook verbaasd over de veertig procent die de conservatief liberale PO na bijna drie jaar aan de macht heeft weten binnen te halen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp