Kies een taal
Dat is ons nieuwe stokpaardje. We zijn inmiddels verzot op de Europese democratie. Doordrongen van de geest van de grondleggers groeiden we op met het idee dat er niets boven een verlichte elite ging om de Europese constructie te leiden. Mario Monti, de Italiaanse parlementsvoorzitter merkte dat onlangs op. Als het volk vijf jaar na de oorlog geraadpleegd zou zijn over het samenvoegen van de kolen- en staalbelangen, dan waren grondleggers Jean Monnet en Konrad Adenauer niet ver gekomen. Om de kanonnenleveranciers van gisteren onder een en dezelfde autoriteit te plaatsten, was revolutionaire moed nodig, op voorwaarde dat die discreet bleef.
Het “nee” van het volk tijdens de Europese referenda bewijst het: de methode werkt niet meer. Er moet een nieuwe democratie worden uitgevonden. Wij hebben alle hulpmiddelen die het Verdrag van Lissabon biedt, al tevoorschijn gehaald. De petitie is sinds 1 april het nieuwe volkswapen. Er zijn zeven burgers uit zeven landen nodig om de machinerie op te starten. Dan hoeft er nog maar binnen een jaar een miljoen handtekeningen te worden opgehaald, waarbij voor ieder gekozen land een drempelaantal geldt: 74.250 voor Duitsland, 55.000 voor Frankrijk en 4.500 voor Malta. Uiteindelijk worden de rekwestranten ontvangen door de Commissie. In het ergste geval worden ze daar beleefd aangehoord, in het beste geval schrijft de Commissie een wetsvoorstel waarmee gehoor wordt gegeven aan hun wensen.
Geen bindende sociale wetten
Maar pas op dat u niet te hard van stapel loopt. Greenpeace startte een petitie om genetisch gemanipuleerde gewassen in Europa te verbieden, en haalde daarmee 1,2 miljoen handtekeningen op. Het dossier, dat in 2010 werd ingediend, werd afgewezen, maar de kwestie zette de Commissie er wel toe aan eindelijk de regels voor een petitie te publiceren: de aftrap werd vastgesteld op 1 april.
In een Europa dat op recht gebaseerd is, is de vrijheid omkaderd: Brussel accepteert alleen petities die binnen de competenties van de Europese Unie (EU) vallen. Zo werden toch best wel sympathieke moties verworpen: willen de tegenstanders van stierengevechten de corrida’s verbieden? Dat valt buiten de competentie van de EU. Dierenwelzijn wordt binnen het kader van het gemeenschappelijke landbouwbeleid gegarandeerd, maar er is geen kader voor gruwelijke schouwspelen. Wil men een gegarandeerd minimumloon in heel Europa? Onmogelijk: de Unie is niet gerechtigd om bindende sociale wetten aan te nemen. Willen milieubeschermers kerncentrales sluiten? Helaas, antwoordt de Commissie, kernenergie valt onder een apart verdrag, Euratom, waarin geen burgerinitiatieven zijn voorzien. De indiener van de motie, de Oostenrijker Klaus Kastenhofer, liet zich daardoor niet uit het veld slaan en diende een tweede motie in, op een andere juridische grond: consumenten- en milieubescherming. Hij wacht nog op antwoord van Brussel.
Lobby-oorlog
Het risico bestaat dat er per ingediende petitie een lobby-oorlog wordt ontketend. En dan zien we dat de milieubeschermers zich tegen kernenergie verzetten, de federalisten zich inspannen voor het Europees stemrecht en dat de katholieken embryonaal onderzoek proberen te stoppen, om maar wat actuele initiatieven te noemen. Dat zou wat zijn. Laten we niet te kieskeurig zijn. Met petities kan er een trans-Europees debat worden opgestart, er kunnen opnieuw vragen worden gesteld die de Brusselse ambtenaren, uitgeput van de afmattende compromissen, niet meer stellen. Europa werkt met knipsluitingen: als een wet werd aangenomen, kan niemand dat meer ongedaan maken. Zo is het bijvoorbeeld met de Vogelrichtlijn, die in 1979 werd aangenomen en waar jagers graag op zouden willen schieten. Eén van de schokkendste initiatieven is de vraag om het klimaat- en energiepakket uit 2009 op te schorten, dat nadelig zou zijn voor Europa. Want nu zou het de beurt moeten zijn van China, India en de Verenigde Staten om op dat gebied iets te ondernemen. Ach ja, waarom ook niet?
Het sociale Europa in een impasse
De petitie lijkt een veelbelovender middel te zijn dan het raadplegen van nationale parlementen, dat ook met het Verdrag van Lissabon van kracht werd. Europa maakt zeker een primeur mee: de Commissie heeft een voorstel over het stakingsrecht van ‘gedetacheerde werknemers’ ingetrokken. In gewone mensentaal: Poolse loodgieters. De Commissie ontving ‘gele kaarten’ van de parlementen van twaalf landen. Het project had überhaupt geen kans van slagen: te sociaal voor de liberalen, te liberaal voor de socialisten. De kwestie bevestigt vooral dat het sociale Europa in een impasse zit.
