Kies een taal
Toen Amerika de banken in 2009 aan een stresstest onderwierp, hielp dat een einde te maken aan de paniek op Wall Street. De Federal Reserve [de centrale bank van de Verenigde Staten] opende de boekhouding van de banken, eiste een kloppende visie over hoe hoog de verliezen zouden kunnen oplopen en dwong banken met gebrek aan kapitaal, hun vermogen te verhogen, met de belastingbetaler als vangnet.
De EU zal dit voorbeeld binnenkort snel opvolgen en de resultaten op 23 juli bekendmaken. Terwijl de tests in Amerika militaristisch georganiseerd verliepen, waren de pogingen in Europa chaotisch. Ze hadden meer weg van een ruzie over kabeljauwquota dan van herkapitalisatie van 's werelds grootste bankstelsel.
Banken en transparantie gaat niet altijd goed samen
Banken en transparantie gaan niet altijd even goed samen. Als een autofabrikant toegeeft dat hij een probleem heeft, staan zijn fabrieken er een week later nog steeds; bij een bank is dat meestal de nekslag. Daarom willen toezichthouders wankele banken vaak in het geheim onder handen nemen. Maar als er al grootschalig verlies van vertrouwen is, is openbaarheid de enige mogelijkheid. Dat gebeurde in Japan in maart 2002, toen noodlijdende banken werden aangezet hun oninbare vorderingen toe te geven, en vorig jaar in Amerika.
Europa heeft een dergelijk punt bereikt. Sommige banken zijn uitgesloten van de internationale leenmarkten, vanwege bezorgdheid dat ze zouden kunnen omvallen door de rampspoed in Zuid-Europa en de verdenking dat ze slechte leningen uit de 'boom'jaren hebben. Tenzij het vertrouwen wordt hersteld, staat het bankstelsel van het continent, dat zwaar steunt op grootschalige leningen, voor een liquiditeitencrisis. Daardoor zouden banken gedwongen worden nog zwaarder te steunen op centrale banken en regeringen om hun schulden te prolongeren. Dit zou ook kunnen leiden tot een extra recessie.
De taak is enorm. Europa’s bankstelsel is veel groter dan dat van Amerika: 91 banken worden getest, vergeleken met 19 op Wall Street. Bovendien worden bij gebrek aan één enkele instantie met de autoriteit en de middelen van de Federal Reserve, de tests gedaan door een hele reeks van nationale toezichthouders, de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en een semi-overheidsinstelling, de zogenoemde Committee of European Banking Supervisors.
Duitse banken, die in slechte staat verkeren maar kunnen doorgaan met goedkoop lenen omdat ze een regering achter zich hebben met sterke financiën, hebben te kennen geven dat ze denken de tests te doorstaan. De tests kunnen de kwestie van soeverein verzuim verdoezelen door haircuts in kredietposten in de boeken te veronderstellen en niet op leningen. En in tegenstelling tot Amerika lijkt Europa gespitst op het gebruik van een vage definitie van kapitaal die niet meer door de markt wordt beschouwd als de beste benchmark voor solvabiliteit.
Stresstest is slecht bij slagingspercentage van 100%
Het is te laat om al deze fouten te herstellen en te vroeg om de tests af te schrijven, maar er moeten drie dingen gebeuren. Ten eerste is het noodzakelijk dat bepaalde banken niet door de test komen: een 100% slagingspercentage zou slechts bewijzen dat de gestelde vragen niet moeilijk genoeg waren. Gelukkig zeggen sommige firma's dat de tests op het laatste moment zijn verscherpt.
Ten tweede, hoewel het risico van incalculeren van soeverein verzuim politiek onmogelijk is, moet de zaak met overtuiging worden behandeld. Blootstelling van banken aan kwetsbare economieën kan in detail worden onthuld. Zoals eerder het geval was, onderrapporteren sommige banken waarschijnlijk hun risico's. Zware tests in Spanje, de grote economie die investeerders de meeste zorgen baart, zijn ook kritisch voor de geloofwaardigheid. Spanje heeft een vrij lage staatsschuld maar sommigen vrezen dat het land zich niet kan veroorloven zijn wankele spaarbanken overeind te houden. Die zorg lijkt overgewaaid en in ieder geval zou Spanje Europa’s nieuwe reddingsfonds kunnen aanspreken. Maar de toezichthouders en politici moeten nu hun krachtige woorden in daden omzetten — ook al behandelen andere landen hun banken soepeler.
En ten slotte moeten de tests op professionele wijze openbaar worden gemaakt. Het laatste dat Europa nodig heeft, is een chaotische publicatie van de resultaten voor maar liefst 91 banken, nationale toezichthouders die de conclusies afwijzen en geen plan voor het herkapitaliseren van firma's die voor het examen zakken. Het ergst denkbare geval is niet dat de tests irrelevant zijn, maar dat ze het vertrouwen schaden.
Financieel toezicht
Instanties zonder bevoegdheden?
Twee jaar na het uitbreken van de crisis lijkt een accoord ophanden over het toezicht op financiële instellingen binnen de Europese Unie. “De weg naar het nieuwe toezicht is typerend voor het Europese onderhandelingsspel”,meent Trouw in een hoofdartikel. “In plaats van één toezichthouder is gekozen voor drie instanties: een voor de banken, een voor de verzekeraars en een voor de handel in effecten. Zo kunnen Londen, Parijs en Frankfurt alle drie een deel naar zich toetrekken”.
Wat betreft de bevoegdheden van het nieuwe toezicht, “willen de lidstaten zelf de controle houden, en zetten de hakken in het zand”, constateert de kant. “En dus gloort er een compromis: de toezichthouder mag ingrijpen, maar alleen in crisistijd. En het is aan de lidstaten voorbehouden om te bepalen wanneer er sprake is van ‘crisis’”. Trouw betreurt dat “ondanks de ernst van de crisis de lidstaten nog niet bereid zijn bevoegdheden uit handen te geven. Nu de herinnering aan de wankelende banken van het najaar 2008 vervaagt, dreigen de belangrijkste lessen alweer vergeten te worden”.
