Kies een taal
Het debat in Brussel over de integratie van Roma in Europa, dat door Frankrijk, Italië en Zweden met steun van België, de huidige voorzitter van de EU, werd aangevraagd, biedt geen uitkomst. Pierre Lellouche, de Franse staatssecretaris voor Europese aangelegenheden, had een paar weken geleden een "spoeddebat" aangevraagd met betrekking tot “een reëel probleem, waar dringend aandacht aan moet worden besteed”. Pierre Lellouche noemde daarbij de problematiek van criminele minderjarigen, maar ook de prostitutienetwerken en netwerken van kinderhandel, waarmee Frankrijk kampt. Hij hekelde de stromen “mensen die geen enkele moeite doen om te integreren”, de verantwoordelijkheid van de landen van herkomst van de Roma (van wie 9 miljoen een Europees paspoort hebben), maar ook het relatieve gebrek aan actie van de Commissie in Brussel, die, zo onderstreepte de Franse staatssecretaris, toch veel geld steekt in de integratie van de Roma. Zweden haakte daarop in met het verzoek om een “bindend plan van aanpak” als reactie op “een alarmerende situatie”.
Roemenië is traag met de inzet van steunfondsen
De regeringen van de genoemde landen uiten daarnaast kritiek op bepaalde landen van herkomst, die ervan worden beschuldigd dat ze hun plicht tot het verlenen van steun verzaken. Naast Bulgarije (750.000 Roma, volgens schattingen) en Slowakije (500.000) is het vooral Roemenië met officieel 537.000 Roma maar meer waarschijnlijk circa 2 miljoen, dat in het middelpunt van kritiek is komen te staan. Roemenië heeft daarop toegezegd te zullen optreden. Zo is er een staatssecretaris benoemd die wordt belast met Roma die naar hun land terugkeren. Tegelijkertijd heeft Boekarest geprotesteerd tegen de sluiting van kampen in Frankrijk en tegen de “openbare blijk van afkeuring” aan het adres van Roemenië.
Daarnaast is irritatie ontstaan over de traagheid waarmee Boekarest de Europese steunfondsen voor de Roma inzet. Het Nationale Agentschap voor de Roma beheert zes programma’s voor een totaalbedrag van 9,3 miljoen euro, maar er is nog weinig zichtbaar resultaat geboekt. Het ellendige lot van de Roma dwingt hen voortdurend te emigreren. De projecten dreigen nu te worden stopgezet als gevolg van de achterstand. “De Commissie heeft ons geadviseerd om de projecten waar geen vooruitgang bij wordt geboekt op te schorten, om te voorkomen dat het geld wordt geblokkeerd", bevestigt Anca Zevedi, directeur humanitaire hulp van het Roemeense ministerie van Werkgelegenheid. “De Commissie wil de Roma en andere achtergestelde burgers helpen, maar u ziet wat er gebeurt met de projecten die worden beheerd door het Nationale Agentschap voor de Roma…”
Roma-verenigingen hebben niet alleen kritiek op Frankrijk, maar ook op de Roemeense overheid. “Roemenië heeft zijn werk niet gedaan”, zegt Ciprian Necula, belast met het project “Het huis van de Roma”. “Roemenië heeft het bestaan van netwerken voor mensenhandel en prostitutie gedoogd. De Roemeense regering heeft volstaan met het op papier zetten van een paar programma’s, om de Europeanen een plezier te doen.”
Niet-gebruikte of verspilde Europese fondsen
De situatie ter plaatse bevestigt de pessimistische diagnose wat betreft de verspilling of het niet gebruiken van de Europese fondsen. Roemenië heeft inderdaad moeite met het toekennen van de 32 miljard euro aan hulpgelden die de Commissie heeft gereserveerd voor de periode 2007-2013, en die niet terugbetaald hoeven te worden. De voorwaarde is dat het land daartoe een verzoek indient en het gebruik van de fondsen motiveert.
De Commissie, bemiddelaar in het debat over de Roma, verbergt haar onbehagen niet. Op de uitnodiging van Frankrijk en andere lidstaten om te ‘handelen’ reageert de Commissie met het argument dat ze de afgelopen jaren het aantal projecten heeft verveelvoudigd met het doel zowel de integratie te bevorderen als de discriminatie in te dammen. Maar “de integratie kan pas effectief zijn als er een doelgerichte actie van landen volgt, op nationaal, regionaal en lokaal niveau”, zo benadrukt een hooggeplaatste Europese functionaris.
Tussen 2007 en 2013 zullen circa 13,3 miljard euro zijn besteed via het Europese Sociale Fonds voor de integratie van Roma en andere “kwetsbare” groepen. In Roemenië en Hongarije gaat de helft van de ontvangen gelden naar de Roma. Het Europees Landbouwfonds voor de Plattelandsontwikkeling stelt ook middelen aan verschillende landen ter beschikking en sinds mei kunnen lidstaten een beroep doen op het Europese fonds voor Regionale Ontwikkeling met het oog op hulp aan minderheden, onder wie de Roma, om eenvoudiger onderdak te vinden. Met behulp van de structuurfondsen kunnen projecten voor jonge kinderen, onderwijs of werkgelegenheid mede worden gefinancierd. Bovendien heeft het Europees Parlement 5 miljoen euro vrijgemaakt voor het lanceren van een proefproject voor integratie dat is gebaseerd op microkredieten en onderwijs.
“Het ontbreekt dan ook niet zozeer aan geld, maar vooral aan de juiste manier om het te gebruiken", verzucht een hoge functionaris. Als laatste redmiddel heeft Brussel nu twee onderzoeken opgestart waarmee de programma's, projecten en het integratiebeleid moeten worden achterhaald die wel vruchten hebben afgeworpen.
West-Europa en Roma
EU-landen kiezen voor repressie
Het succes van festivals met zigeunermuziek en de initiatieven die erop gericht zijn om de Roma te leren kennen getuigen van de Europese fascinatie voor de zigeunercultuur. Maar desondanks worden er in een aantal landen van West-Europa juist steeds meer maatregelen tegen Roma genomen, schrijft het Poolse tijdschrift Przekrój. Eind juli verwees de Franse president Nicolas Sarkozy naar "de problemen die veroorzaakt worden door sommige Roma en rondtrekkende mensen", en hij stelde voor de buitenlanders onder hen het land uit te zetten, terwijl zijn minister van Binnenlandse Zaken opdracht heeft gegeven tot het ontmantelen van meer dan 500 illegale kampen in het hele land. In april is Duitsland begonnen met het terugsturen van 12.000 Roma naar Kosovo, terwijl Denemarken er 400 uitzette die "het openbare veiligheidsgevoel van hun buren aantastten". Begin juli heeft de Vlaamse regering verschillende Roma-kampen overgebracht naar buurfederatie Wallonië, en dan hebben we nog de maatregelen die sinds 2008 in Italië worden genomen om "Roma-individuen" in kaart te brengen.
De Zweedse regering wenst op zijn beurt het bedelen in groepen te bestraffen door uitzetting en een verblijfsverbod van drie jaar, waarbij deze de Europese Commissie heeft gevraagd om een standpunt in te nemen over de zorgwekkende situatie van de Roma in Europa. Afgelopen 29 juli heeft Brussel geantwoord dat wat betreft de uitzetting van Roma, de lidstaten zelf het hoogste gezag hebben. Dat is een manier van de EU om het probleem af te schuiven, vindt Amnesty International. De organisatie vindt dat sommige landen ”systematisch anti-Roma-beleid” toepassen. Tenslotte heeft het Committee on the Elimination of Racial Discrimination(CERD) Frankrijk afgelopen 12 augustus terechtgewezen vanwege de "toename van racistische daden" en vanwege haar politiek jegens Roma.
