Nieuws De pers in Europa (5/5)
Persruimte voor een top van de Raad van Europa op 11 december 2008 in Brussel.

Vast in de Brusselse zeepbel

De Belgische hoofdstad is het machtscentrum van de Europese Unie, waar tientallen journalisten de activiteiten van alle instellingen proberen te verslaan. Maar een Australische nieuwkomer komt erachter dat ze te veel informatie krijgen en te weinig tijd hebben om te begrijpen wat er gaande is.

Gepubliceerd op 28 december 2012 om 09:00
Persruimte voor een top van de Raad van Europa op 11 december 2008 in Brussel.

De afgelopen maanden heb ik iedere dag mijn computer neergezet in de ruimte die voor de pers is gereserveerd bij de Europese Commissie – letterlijk een paar stappen verwijderd van de grote zaal voor persconferenties. Ik werd omgeven door een multinationaal (en veeltalig) leger van freelance-verslaggevers, die profiteerden van de gratis wifi en wat gesubsidieerde koffie lijkt te zijn (€0,90 per kopje – hoe is dat mogelijk?). Terwijl de belangrijkste correspondenten, die voor de grote persbureaus en dagbladen werken, om de hoek zaten in het Internationale Perscentrum of in het Residential Palace, waren wij freelancers veroordeeld tot een plekje in een van de hoeken en gaten van een overvol medialandschap.

Omdat ik de enige Australiër was en geen duidelijke affiniteit had met andere Engelstaligen, werd ik geadopteerd door een stel Italianen, die mij er onmiddellijk op wezen dat mijn mensenrechten iedere keer dat ik in de kantine van de Commissie at werden geschonden (die van de Europese Raad aan de overkant van de straat is veel beter). Het was een interessant groepje mensen: intelligent, welbespraakt, goed Engels sprekend en overwegend bestaand uit begin-dertigers. Een van hen had een eigen plekje voor zichzelf veroverd door stukken te schrijven voor een klein persbureau en een luchtvaartmagazine; een ander was in dienst van het Brusselse bureau van een Italiaanse kabeltv-zender; weer een ander schreef artikelen voor een agrarische nieuwsbrief. Ze gingen van contract naar contract, soms wisselden ze zelfs om de zoveel tijd van werkgever, en altijd waren ze uit op méér werk.

Hele dag blijven mopperen

Ik werd ook voorgesteld aan de 'vader' van het Italiaanse perskorps: een gedistingeerde heer, wiens visitekaartje leest als een tautologie: 'collaboratore fisso' ('vaste medewerker'). Zijn krant in Italië wilde niet betalen voor zijn aanblijven in Brussel, maar ging er in plaats daarvan mee akkoord iedere week een bepaald aantal verhalen van hem af te nemen en hem een soort vast inkomen te geven. En hij was de enige niet: de op één na grootste krant van Italië, La Repubblica, heeft onlangs zijn gepensioneerde correspondent in Brussel vervangen door … hemzelf – dat wil zeggen dat ze tegen hem zeiden dat hij op zijn plek kon blijven, zij het als freelancer met een exclusief contract. Het Brusselse bureau van de krant bestaat nu dus uit een gepensioneerde correspondent, die zijn pensioen aanvult door hetzelfde werk te doen dat hij vroeger ook al deed.

Het is niet bepaald de glamoureuze levensstijl die je zou associëren met journalistiek in de belangrijkste stad van Europa. Op een dag hoorde ik een journalist in een telefoongesprek vragen wat voor (gratis) lunch er werd geserveerd bij een conferentie die hij wilde verslaan. “Als u sandwiches zegt – wat voor sandwiches bedoelt u dan?”, vroeg hij. Een andere keer was iemand verwikkeld in een bitter gevecht met zijn krant, die wilde dat hij in eigen land een jaarvergadering bijwoonde, maar de reiskosten niet wilde vergoeden. Het hoofdkantoor ging uiteindelijk overstag, maar de journalist moest wel met Ryanair vliegen vanuit Charleroi (het stadje, op een uur rijden ten zuiden van Brussel, dat iedereen maar al te graag haat). De rest van de dag zou de journalist er over door blijven mopperen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Louter makkelijk verkrijgbaar nieuws vergaren

Het is moeilijk te zeggen hoe deze ontwikkelingen de verslaggeving van het Europese nieuws beïnvloeden. Veel Europese freelancers die in dezelfde ruimte zaten als die waarin ik dit stuk schreef hebben immers nooit iets anders gekend. Ze werken keihard – ze haasten zich uit de persconferentie van het middaguur en typen dan een uur lang als gekken. Ze reizen bijna nooit en geven grif toe dat ze niet veel tijd hebben om onderzoek te doen – ze zijn er louter om het makkelijk verkrijgbare nieuws te vergaren dat de Europese Unie hen iedere dag aanbiedt.

En als nieuws zonder poespas je stiel is, kan het werk bij de Europese Unie een peulenschil zijn. Iedere dag worden er door de Europese Commissie berichten vrijgegeven, waarin gewag wordt gemaakt van belangrijke en dure beleidsbeslissingen. Heel vaak kun je aan de mobieletelefoonnummers komen van zeer welbespraakte (en meertalige) 'adviseurs' die achtergrondinformatie of citaten bieden. Je kunt 'technische informatiebijeenkomsten' bijwonen en – als je je kaarten op de juiste manier speelt – een interview regelen met een Eurocommissaris.

Voor de elektronische media zijn er twee online-kanalen die alle EU-gebeurtenissen verslaan (in Luxemburg, Brussel en Straatsburg) en méér video-on-demand dan je van je levensdagen zou kunnen wensen. Studio's en technici staan gratis tot je beschikking: als je een interview wilt opnemen met een lid van het Europees parlement, hoef je alleen maar te bellen met het audiovisuele boekingskantoor.

E-mailtjes wissen van EU

Op een dag pikte ik alle stukjes officiële informatie op die ik maar kon vinden: het ging om vijftien onderwerpen. Een aankondiging van de Commissaris voor Regionaal Beleid over concurrentie en staatssteun; een commissie van het Europees Parlement die onderzoek deed naar de Gemeenschappelijke Europese Wet op de Verkopen; een bekendmaking van vice-president Catherine Ashton over de verkiezingen in Oekraïne; de goedkeuring door de Commissie van de fusie van twee telecommunicatiemaatschappijen. Intussen werd mijn mailbox gevuld met e-mailtjes van Europese instellingen waarvan ik niet eens wist dat ze bestonden.

Het belangrijkste deel van het nieuwsgaringssysteem van de Europese Unie is de dagelijkse persconferentie van de Europese Commissie rond het middaguur, waar meestal helemaal niets nieuws voor verteld. In feite herhaalt de woordvoerster van de Commissie, Pia Ahrenkilde Hansen (een meertalige uitgave van C.J., voor de fans van The West Wing) simpelweg wat er in de persberichten al is bekendgemaakt. Ik begin te vermoeden dat de verslaggevers louter acte de présence geven om aan ideeën te komen voor een verhaal – om uit de vragen van andere journalisten te destilleren waar ze een aanknopingspunt zouden kunnen vinden.

Mijn mede-beginnelingen grappen dat ze de belangrijkste regel voor een journalist die vanuit Brussel werkt al hebben geleerd: het laatste deel van je werkdag benutten om alle e-mailtjes te wissen die je van de Europese Unie hebt ontvangen. Je wilt die rommel niet met je mee naar huis nemen en een schoonmaakritueel kan voor veel verlichting zorgen. Maar over het bredere probleem van onze betrekkingen met de instelling waarover we moeten berichten, krijgen we geen adviezen.

Dagelijkse mist van persberichten

We bevinden ons op een keerpunt in de geschiedenis van Europa – en van de wereld. De komende jaren zal de Europese Unie uiteenvallen, tenzij de kernlidstaten de pioniersgeest van de oprichters terugvinden en aansturen op een grotere eenheid – misschien zelfs een regelrechte federatie. Het verloopt allemaal in een slakkengang, maar als al onze verslagen van de komende vijf jaar worden samengevat, zal blijken dat we iets groots hebben vastgelegd. Het zou het beste werk uit onze carrière kunnen zijn.

Maar kunnen we de uitdaging aan? Zullen we kunnen uitstijgen boven de dagelijkse 'mist' van de persberichten, voorgekookte citaten en onbenullige ruzietjes om de tijd te doorzien waarin we leven? Of bevinden we ons door onze aanwezigheid in de 'kelder' van de Commissie te dichtbij het toneel waar het zich allemaal afspeelt, en zijn we te zeer gecompromitteerd door de mechanismen van de beleidsaankondigingen om ooit te kunnen begrijpen wat er gaande is?

Lees hier de voorgaande artikelen uit deze serie :
El País, slachtoffer van grootheidswaanzin
De innige band tussen Franse regering en pers
Silicon Valley zal kranten niet de nek omdraaien
Cultuur wordt een luxeproduct

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp