Wie zit er achter de kunstdiefstallen?

De kwetsbaarheid van musea en kunsteigenaren voor diefstal vormt al jarenlang een bron van geruchten, met name in Frankrijk waar veel difstallen voorkomen. De International Herald Tribune vraagt zich af wie de daders zijn en hoe ze te werk gaan.

Gepubliceerd op 27 augustus 2010 om 15:43

In mei was het Museum voor Moderne Kunst in Parijs het slachtoffer van een spectaculaire diefstal, waarbij de buit een waarde van € 100 miljoen vertegenwoordigde, en volgende maand vindt er een rechtszaak plaats tegen drie mannen die in verband worden gebracht met een brutale roofverval op het appartement van een kleindochter van Picasso. Beide gebeurtenissen brachten aan het licht hoe kwetsbaar de eigenaren van beroemde kunststukken zijn tegenover blijkbaar zeer nauwgezet te werk gaande dieven.

De identiteit van de dieven blijft in beide gevallen een mysterie; tijdens de rechtszaak moeten er drie personen voorkomen die er alleen van beschuldigd worden de Picasso's te hebben willen helen, en niet ze te hebben gestolen. De Franse kunstwereld blijft daarom volop speculeren over de misdrijven en probeert een antwoord te vinden op de verbijsterende vragen die daarbij opkomen: wie zit er achter de meer dan twintig kunstdiefstallen uit musea die ieder jaar in Frankrijk plaatsvinden? Hoe kunnen de dieven zelfs maar hopen de gemakkelijk te herkennen stukken kwijt te raken? En, misschien wel de belangrijkste vraag: zijn de kunstinstituten in het land waar zo hoog over wordt opgegeven, wel opgewassen tegen de slinkse handelswijzen van wat losse bendes professionele criminelen lijken te zijn?

Frankrijk en Italië zeer kwetsbaar voor kunstdiefstal

Voor de duistere zwarte wereldmarkt voor gestolen kunst zijn Franse musea een ideaal jachtgebied. Hoewel het aantal diefstallen uit Franse musea sinds de piek van 47 berovingen in 1998 is teruggelopen, werden musea in de afgelopen 15 jaar nog steeds gemiddeld 35 keer per jaar met diefstal geconfronteerd. Ze hebben een wildgroei van elkaar tegensprekende theorieën aangezwengeld, waarin meestal wordt verwezen naar een veranderende onderwereld van criminelen van diverse pluimage die in steeds van samenstelling wisselende cellen opereren, informatie uitwisselen over potentiële kopers en te koop aangeboden stukken, en die hun doelen zorgvuldig bestuderen voordat ze toeslaan.

Nieuwsbrief in het Nederlands

"Andere museumdirecteuren vertelden me dat ze hier de hele dag aan denken", zegt Christophe Girard, wethouder voor cultuur in Parijs. "Ze weten allemaal dat de misdaad zich heeft ontwikkeld en dat de waarde van de kunst tegenwoordig iedere verbeelding te boven gaat." Prominente musea van Boston tot Egypte worden allemaal op hun eigen manier geconfronteerd met de zwakke punten in hun beveiligingssystemen. Maar Frankrijk en Italië zijn volgens Interpol met hun enorme culturele rijkdom het meest kwetsbaar voor kunstdiefstal. De Internationale politiedienst in Lyon heeft in zijn database voor gestolen kunstwerken die vorig jaar werd aangemaakt meer dan 35.500 items staan.

Rijke verzamelaars zitten niet achter de diefstallen

Karl Heinz Kind, die aan het hoofd staat van Interpols unit voor gestolen kunstvoorwerpen, veegt de vloer aan met het romantische idee, dat nog gevoed wordt door films als "The Thomas Crown Affair" waarin een gestolen Monet voorkomt, dat rijke verzamelaars achter de diefstallen zitten. "Pure verzinsels", volgens hem. Volgens Robert Wittman, een voormalig FBI-agent, lijken kunstdieven eerder in georganiseerd groepsverband te werken, zoals ook blijkt uit de diefstallen uit het Parijse Museum voor Moderne Kunst en het appartement van de erfgename van Picasso. Wittman infiltreerde in een bende criminelen in het zuiden van Frankrijk door zich voor te doen als een rijke kunstkenner uit Philadelphia, en hielp de politie bij het terugvinden van een Monet en andere schilderijen die in 2007 in Nice gestolen waren.

Volgens hem hebben sommige kunstdieven banden met de 'Brise de Mer', een Corsicaanse criminele bende die door een golf van bloedvergieten gedecimeerd werd, maar over het algemeen denkt hij dat het meestal dieven van uiteenlopend kaliber zijn die slechts hun waren aan de man proberen te brengen. "Ze zijn losjes georganiseerd", zegt Wittman, die het boek "Priceless" schreef, waarin een aantal van hen en zijn eigen undercoveracties worden beschreven. "Ze hebben cellen over het hele land en ze weten waar de andere cellen mee bezig zijn. Als de groep in Marseille een koper heeft, brengen ze de andere cel daarvan op de hoogte. Niemand specialiseert zich. Ze zijn dieven, punt". Zijn dit soort groepen dan verantwoordelijk voor de diefstal in het museum voor moderne kunst in Parijs?

Charles Hill, een gepensioneerde kunstdetective van Scotland Yard die nu als privédetective werkt, ging undercover om "De Schreeuw" van Edvard Munch terug te vinden dat in 1994 uit het Nationale museum van Oslo werd gestolen. Hij vond ook een Vermeer terug die door Ierse criminelen uit een Engels landhuis gestolen werd. "Deze groepen zijn net een DNA-streng: ze zijn allemaal als een ketting met elkaar verbonden", zegt Hill. "Ze hebben uitstekende banden met criminelen uit de lage landen, België en Nederland, vooral voor de handel in gestolen goederen." De Franse politie en de onderzoeksrechter houden hun lippen buitengewoon stevig op elkaar over het lopende museumonderzoek in Parijs, maar zij bestrijden het gerucht dat Brise de Mer bij die zaken betrokken zou zijn.

Crimineel is betere inbreker dan zakenman

Volgens experts is het relatief eenvoudig om kunst te stelen. Het moeilijke deel is de kunst te verkopen; daarvoor zijn organisatie en distributie nodig. Volgens Wittman struikelen de meeste dieven over de verkoop omdat een crimineel vaak een betere inbreker dan zakenman is. Een recente zaak in Duitsland illustreert de gevaren van de handel: vier mannen, onder wie twee advocaten, werden afgelopen zomer gearresteerd toen ze een deal wilden sluiten over het innen van losgeld in ruil voor het teruggeven van acht gestolen schilderijen ter waarde van € 900.000 uit de Düsseldorfse privébank Bankhaus Lampe. De dieven stalen de werken in 2008 zonder ook maar een spoor achter te laten: geen geforceerde toegang, geen videobeelden, en alle deuren van het pand zaten nog keurig op slot.

Tot op heden, zegt de heer Girard van de gemeente Parijs, is er nog niet om losgeld gevraagd en heeft het Museum voor Moderne Kunst zijn dagelijkse routine hervat. De ruime zaal met kunst uit de Parijse school, waaruit Modigliani's "Vrouw met waaier" werd gestolen, is onlangs opnieuw geverfd, en de overige werken zijn opnieuw gerangschikt. Hoewel Parijs de beveiliging heeft opgeschroefd, blijft één ding onveranderd in Frankrijk. Veroordeelde dieven kunnen, ongeacht de waarde van de gestolen goederen, niet langer veroordeeld worden dan tot vijf jaar gevangenisstraf, een standaard die overal in Europa anders is. Als het in september tot een veroordeling komt, zegt mr. Baratelli, de advocaat van de familie Picasso, dan zullen de verdachten wellicht slechts zo'n twee jaar hoeven zitten.

Kunstroof nazi's

Schilderij van Egon Schiele weer terug in Wenen

"Egon et Wally weer bij elkaar",schrijft Le Monde. Op maandag 23 augustus is het portret van Wally Neuzil, model en geliefde van de Oostenrijkse schilder Egon Schiele, weer bij het Zelfportret van Schiele gevoegd in hetLeopoldmuseum in Wenen. Hiermee is “een van de meest bekend geworden verzoeken om teruggave van kunstwerken die de nazi’s zich hadden toegeëigend” ten einde gekomen. In 1938 was het schilderij gestolen door Friedrich Welz, een handelaar uit Salzburg. De kunstverzamelaar Rudolf Léopold had het waardevolle doek weten terug te vinden, waarna hetMuseum of Modern Art in New York er na een expositie in 1998 beslag op legde. Pas na de dood van Léopold en een chèque van 15 miljoen euro aan de erfgenamen van de oorspronkelijke eigenaar is het doek weer terug in Europa gekomen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp