“Er valt geen droog brood te verdienen”

“We zullen van jullie land alleen het beste onthouden. We zullen ons de Grieken herinneren die ons geholpen hebben en die ons niet als vijanden zagen. Maar we pakken onze biezen, want er valt hier geen droog brood meer te verdienen”. De immigranten die wij hebben gesproken bij het vertrekcentrum van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) ten zuiden van Athene dienen hier een verzoek tot vrijwillige terugkeer in en maken daarnaast de balans op van hun verblijf in Griekenland. Het merendeel zegt jaren geleden te zijn gekomen met een mengeling van angst en hoop. En nu vertrekken ze weer met vrees in het hart, want ze keren terug naar hun oude leven.

De 23-jarige Nouroul Astoutik ziet er verslagen uit als ze vertelt dat ze Griekenland gaat verlaten voor Irak. Deze jonge Indonesische vrouw woonde meer dan drie jaar in ons land, waar zij werkte als hulp in de huishouding. Haar verloofde, de 33-jarige Iahia Awantin, komt uit Irak. In 2004 kwam hij in “Griekenland, het land der wonderen” aan en vond er werk in de bouw. Jarenlang was er geen vuiltje aan de lucht. Tot op de dag waarop de salarissen omlaag geschroefd werden en de autoriteiten zijn asielaanvraag die hij had ingediend, afwezen.

4.000 euro voor een mensensmokkelaar

Iahia en Nouroul, allebei moslim, zijn een paar maanden geleden getrouwd in een van de geïmproviseerde moskeeën in Athene. Hun huwelijk is ingezegend voor God en de moslimgemeenschap, maar niet voor de Griekse staat. “We kunnen hier niet blijven want er is geen werk. En we kunnen zelfs geen papieren krijgen om normaal te kunnen trouwen”. Iahia vertrouwt ons toe: “Nee, ik wil helemaal niet weg uit Griekenland, maar ik heb geen keus. We gaan naar Irak en dan zien we wel weer verder”.

Iedere dag wachten tientallen immigranten bij het vertrekcentrum van de IOM op een terugkeerdocument en iedereen heeft een eigen verhaal. “De Grieken zijn aardig en gastvrij. Maar de economische situatie van het land is niet goed en in zo’n situatie worden de mensen harder”. De 26-jarige David Abbas is via Pakistan in Griekenland gekomen. Hij heeft 4.000 euro betaald “aan de mensensmokkelaar voor [mijn] reis”. “Ik heb een diploma in bedrijfsmanagement en veel ervaring in het repareren van computers”, zegt hij in het Engels. In Griekenland werkte hij voornamelijk voor boeren: “Ik woonde in Skala in de Peloponnesos en ik ben naar Athene gekomen om een verzoek in te dienen om naar mijn land terug te keren.

Er is geen werk. Ik zit met de handen in het haar”, legt hij uit, juist op het moment waarop een landgenoot hem belt die zijn hulp nodig heeft om zich verstaanbaar te kunnen maken bij de autoriteiten. “Hij probeert terug te keren naar zijn land, maar hij spreekt geen Engels of Grieks”, zegt David. “Ik zal Griekenland nooit vergeten ondanks de problemen en het onrecht dat ik heb meegemaakt… Een paar maanden geleden ben ik overvallen op het Victoriaplein in Athene. Mijn vader smeekt me elke dag om terug te keren. Hij is erg oud. Hij kan ieder moment sterven en ik ben bang dat ik hem niet meer zal zien”.

Mensen wachten op terugkeerdocumenten

De 24-jarige Sar Ibrahim komt uit Senegal, een land waarvan de meeste Grieken niet weten waar het ligt.. Hij zegt dat hij gedurende zijn vijfjarige verblijf niet in de gelegenheid was om vrienden in Griekenland te maken. “De enige Grieken die ik heb gekend, waren de boeren voor wie ik werkte. En zelfs met hen had ik niet veel te bepraten”, vertelt hij. “Ik heb in de olijfboomgaarden gewerkt. Nu ben ik platzak, want alles wat ik de laatste jaren had verdiend, heb ik uitgegeven om te leven sinds ik geen werk meer heb. Nu ben ik bang, voor mijzelf, voor mijn toekomst, voor mijn familie. Maar ik ga weg uit Griekenland.”

Bij de IOM zijn sinds eind 2010 14.000 aanvragen ingediend door immigranten die in Griekenland wonen en naar hun land willen terugkeren. Elke dag, en vooral de laatste tijd, wachten tientallen mensen op terugkeerdocumenten.

Gevallen van agressie

Volgens de autoriteiten is de groeiende werkloosheid de hoofdreden voor terugkeer, maar ook de onmogelijkheid om een verblijfsvergunning te krijgen (waardoor ze niet naar andere landen kunnen gaan) en gevallen van agressie waarvan zij slachtoffer zijn geworden.

In 2012 verlieten 6324 personen Griekenland via het terugkeertraject, terwijl 800 mensen zijn teruggekeerd met financiële steun uit Noorwegen. Het ging daarbij met name om mensen uit Afghanistan, Pakistan, Bangladesh en Irak. Van hen namen 360 mensen deel aan een steunprogramma voor startende ondernemers of aan een opleidingstraject om in hun eigen land een bestaan op te kunnen bouwen.

Italië

Ook in Italië vertrekken duizenden immigranten die als gevolg van de economische crisis hun baan zijn kwijtgeraakt. Sommige van hen keren terug naar het land van herkomst, maar het merendeel wil graag in Europa blijven en trekt naar het noorden, schrijft La Repubblica in een reportage vanuit Treviso in het noordoosten van Italië. La Repubblica schrijft over "arbeiders, maar ook ondernemers die leningen hadden afgesloten om hun verblijf te betalen en die een goed doordacht plan hadden”:

Ze waren van plan om voorgoed in Italië blijven en gingen alleen op vakantie terug naar Marokko of Bangladesh om hun familie te bezoeken en aan iedereen te laten zien dat hun onderneming geslaagd was. […] "Velen van hen zijn hun baan in de fabriek kwijt of hebben hun bedrijfje moeten staken. Sommigen keren terug naar het land van herkomst voordat ze hun spaargeld van een heel werkend bestaan hebben opgemaakt, anderen gaan op zoek naar een toekomst in het buitenland", vertelt een Marokkaans cultureel werker. "Er is in Frankrijk, Duitsland, Nederland en België nog sprake van een goed sociaal vangnet. Daar krijgen ze nog behoorlijk wat hulp bij het vinden van een onderkomen en een baan". Volgens een vrijwilliger “is het voor kinderen en jonge mensen het allerergst als ze van school moeten om mee te gaan naar het land van hun ouders, een land dat ze nog nooit hebben gezien".