Handelssysteem mag glans niet verliezen

Het programma van de VN om de CO2-uitstoot aan te pakken ligt onder vuur vanwege gebrek aan effectiviteit, terwijl de Europese Commissie pogingen doet om het eigen emissiehandelssysteem te beschermen.

Gepubliceerd op 9 september 2010 om 15:18

Het emissiehandelssysteem (Emissions Trading System, ETS) is het vlaggenschip van het EU-beleid om de uitstoot aan industriële broeikasgassen terug te dringen en - zo hoopt de Europese Commissie- het kernpunt voor een toekomstige wereldwijde emissiehandel. Toen het emissiehandelssysteem nevenschade dreigde op te lopen als gevolg van kritiek op de handel in CO2-rechten onder leiding van de Verenigde Naties, werd er vanwege de enorme investering van Europees politiek kapitaal in het programma en nog voordat politici waren teruggekeerd van hun zomerreces, dan ook een duidelijke uitspraak verlangd van Connie Hedegaard, de EU-Commissaris voor klimaatverandering.

Er is argwaan gerezen over het Clean Development Mechanism (CDM) van de VN, het programma waarbij vervuilers in rijke landen hun doelstellingen voor terugdringing van de CO2-uitstoot volgens de afspraken van het Verdrag van Kyoto kunnen behalen door te investeren in projecten voor schone energie in ontwikkelingslanden. De effectiviteit van dit systeem is onder vuur komen te liggen van activisten die beweren dat bepaalde CDM-projecten producenten er juist toe aansporen om meer broeikasgassen te produceren in plaats van minder.

Geduld raakt op

Het geduld van de Commissie met het klimaatbureau van de Verenigde Naties begint op te raken, omdat het er niet in is geslaagd het CDM-systeem, dat in 2009 nog € 1,9 miljard waard was, te hervormen.

Het programma was bedoeld als vicieuze cirkel, waarbij rijke landen tegen zo laag mogelijke kosten hun klimaatdoelstellingen konden behalen, terwijl ontwikkelingslanden met een grote energiebehoefte een kapitaalinjectie zouden krijgen om milieubewuster te gaan produceren. Toch wisten critici een groot aantal mislukkingen op te sommen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Vooral de CDM-projecten waarbij het broeikasgas HFC-23 moet worden vernietigd, liggen zwaar onder vuur. Dit gas komt als ongewenst bijproduct vrij bij de fabricage van koelvloeistoffen en is 11,700 maal schadelijker dan CO2.

CDM-projecten om dit gas te vernietigen zijn erg populair geworden. Nu beschuldigt de in Duitsland gevestigde actiegroep CDM Watch producenten ervan dat ze “met het systeem spelen” door meer HFC-23 te produceren, alleen om te kunnen profiteren van de lucratieve opbrengsten van het CDM-systeem voor het vernietigen van de schadelijke gassen.

De Executive Board, die binnen de VN verantwoordelijk is voor CDM, wijst deze kritiek van de hand en haalt de voorzorgsmaatregelen aan die zijn getroffen om gesjoemel met de productie te verhinderen. De Board heeft echter wel toegegeven dat er moet worden gecontroleerd of deze voorzorgsmaatregelen nog wel afdoende zijn.

EU grootste koper CDM-rechten

De Europese Commissie eist hardere actie van de VN. De angst van de EU is ook wel begrijpelijk. Europa is met afstand de grootste koper van CDM-rechten en zodra er enige twijfel zou ontstaan over hun waarde, heeft dat zijn weerslag op de emissiehandel. Aanvankelijk liep het Europese programma qua reputatie en geloofwaardigheid nog de nodige deuken op, toen regeringen teveel emissierechten uitgaven, waardoor de prijs van kooldioxide drastisch daalde. Het programma wist zich na deze gammele start te herstellen, maar nu zijn investeerders om andere redenen bang.

In 2008-2009 verloor de CDM-markt 59 procent van zijn waarde veroorzaakt door de economische vertraging en een verschuiving in de internationale onderhandelingen over het klimaat. Daardoor ontstond onzekerheid over de toekomst van het CDM-systeem. “Het marktvertrouwen is tot een dieptepunt gezakt”, schreef de International Emissions Trading Association in augustus aan EU-Commissaris Hedegaard, en eiste meer duidelijkheid over de bedoelingen van de Commissie met betrekking tot CDM.

Hedegaard richt zich nu voornamelijk op het ondersteunen van de integriteit van CDM voor het milieu. Ze heeft haar ambtenaren gevraagd met maatregelen te komen om te zorgen dat CO2-vervuilers alleen toegang krijgen tot kwalitatief hoogwaardige en in milieutermen geloofwaardige projecten. Dit zou kunnen betekenen dat er een ETS-verbod wordt uitgevaardigd voor sommige projecten (bijvoorbeeld voor HFC-23-projecten) of dat er met vaste prijzen gaat worden gewerkt, zodat industriële gasprojecten minder waardevol worden en dus ook minder aantrekkelijk worden voor investeerders. Wetsvoorstellen hiervoor staan komende herfst op de agenda.

Weinig geld naar de armste landen

Maar de Commissie zit nog met andere, ernstige problemen met het CDM-systeem. Het grootste deel van deze middelen stroomt naar China en India, terwijl er maar heel weinig geld gaat naar de armste landen, vooral in Afrika. Bovendien, zo verkondigde een hoge ambtenaar, “vormt CDM geen prikkel voor ontwikkelingslanden om een handel met absoluut emissieplafond te gaan opzetten.” De Commissie zou liever “sectorale akkoorden” sluiten met grote opkomende landen, wat tot gevolg zou hebben dat Europees geld zou worden gekoppeld aan ontwikkelingslanden die de uitstoot in de energie-intensieve industrie zouden terugdringen, zoals bij staalfabrieken en chemische concerns. Dan zou er meer CDM-geld beschikbaar zijn voor de minst ontwikkelde landen, die de financiële steun van buitenaf het hardst nodig hebben.

Europa’s rol als grootste koper van CDM-rechten brengt met zich mee dat de Commissie enige invloed kan uitoefenen op de manier waarop het systeem wordt hervormd. Stig Schjølset is senior analist bij Point Carbon en attendeert erop dat de Europese vraag naar CDM-rechten de EU bij internationale onderhandelingen een “onderhandelingstroef” biedt, die ze niet zal willen opgeven zonder daarvoor iets terug te verlangen, bijvoorbeeld ambitieuzere doelen. Maar de Commissie zal die onderhandelingstroef moeten inzetten terwijl ze tegelijkertijd het vertrouwen van investeerders in de toekomst van de Europese emissiemarkten moet zien vast te houden. Eén verkeerde zet en de door de EU zo gekoesterde emissiehandel verliest aan glans.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp