Kies een taal
Nuuk, de hoofdstad van Groenland, klinkt wel heel erg als ‘nuke', het Engelse woord voor kernkop, zo maken de Denen zich de laatste tijd vrolijk. Het ziet er immers naar uit dat Groenland, en dus ook Denemarken, binnenkort samen een van de belangrijkste spelers in de wereld van het uranium worden. Een idee waar heel wat mensen daar in het Hoge Noorden van ijzen. Het is al jaren geweten dat er in Groenland uranium onder de grond zat. Maar het leek niet alleen bijna onmogelijk om eraan te geraken, het werd ook als een verboden vrucht gezien. Al een kwarteeuw voert Denemarken een beleid van nucleaire nultolerantie. Nu is Kopenhagen een politieke U-turn aan het maken. “Het toppunt van hypocrisie”, zo noemt de Deense baas van Greenpeace, Flarup Christensen, de evolutie. “We lieten Zweden nog een kerncentrale sluiten, omdat ze te dicht bij Deens grondgebied lag”.
Serieus imagoprobleem voor de Denen
Wat is er gebeurd? “Dat Groenland in 2009 meer autonomie kreeg en zelf zijn grondstoffen mocht beheren, is cruciaal”, vertelt Cindy Vestergaard van het Danish Institute for Interational Studies aan de telefoon vanuit Kopenhagen. Meer autonomie betekent ook dat de miljoenen die jaarlijks vanuit Kopenhagen naar Nuuk stromen, zullen opdrogen. En alleen van garnalen leven, is moeilijk. Daarom is uranium interessant. Toch kan Groenland het niet in zijn eentje beslissen. Denemarken blijft verantwoordelijk voor buitenlands- en defensiebeleid. Bovendien is het eiland van minder dan 60.000 inwoners niet in staat de ontginning en export in zijn eentje te bolwerken.
“Als het licht op groen gezet wordt, verandert alles”, aldus Vestergaard. “Denemarken wordt een nucleaire speler”. Vandaag zijn Canada, Australië en Kazachstan de grootste exportlanden. Gezien de enorme voorraden zouden Denemarken en Groenland ook topspelers worden. Maar het wordt een huzarenstukje om alles in goede banen te leiden. “De handel in uranium is een van de meest ondoorzichtige ter wereld. Hoe kan je zeker zijn dat het niet in een kernwapen belandt? Australië zal je zeggen dat het kan, maar evident is het zeker niet”. En zo zou het de groene, vredelievende Denen met een serieus imagoprobleem kunnen opzadelen.
Kan je van een visser een mijnbouwer maken?
Voor Groenland staat er nog veel meer op het spel. Door de opwarming van de aarde komen naast uranium nog andere bodemschatten in zicht. Het is zelfs zo dat, als uranium ontginnen verboden blijft, grote voorraden ijzererts, koper, goud en zeldzame aardmetalen die in de buurt liggen, economisch verloren gaan. En dat terwijl internationale mijngiganten en landen als Zuid-Korea en China er net hun oog op lieten vallen. Meer nog, Groenland zou het monopolie van China op het vlak van zeldzame aardmetalen – erg belangrijk voor smartphones en wagens – kunnen breken.
De grondstoffenrijkdom is een vloek en een zegen, vindt The Copenhagen Post. Met het smelten van het ijs zijn ook dorpen die van de garnaalvangst leefden, aan het verdwijnen. De beestjes zochten kouder water in het noorden op. Gevolg: werkloosheid, exodus en zelfs zelfmoord. De vraag is of je van een visser een mijnbouwer kan maken?
60.000 inwoners tegenover industriële mogols
En er zijn nog meer uitdagingen. Onder druk van internationale bedrijven heeft Groenland vorig jaar een wet goedgekeurd die het mogelijk maakt om buitenlandse arbeiders minder te betalen dan Groenlanders. Zo wil de Amerikaanse aluminiumreus Alcoa een fabriek neerpoten in een dorp van 3.000 man. Ze zouden er bijna evenveel Polen en Chinezen tewerkstellen. Wat doet dat met een lokale gemeenschap? En hoe kan een eiland van minder dan 60.000 inwoners tegen die industriële mogols opboksen?
Hoe strategisch Groenland precies is, wisten de VS al veel langer. Na WOII boden ze Denemarken nog 100 miljoen dollar voor het eiland. Nu lijkt Nuuk almaar meer zijn eigen weg te gaan. “Tot nu toe was visserij het enige wat ze hadden”, zegt Vestergaard. “Maar het is duidelijk dat de ontginning van de grondstoffen – en ze hebben echt alles – een manier is om op termijn een onafhankelijk land te worden”. Binnenkort zijn er verkiezingen in Groenland. Twee keer raden wat het belangrijkste thema wordt.
Vanuit Denemarken bezien
Groenland is te arm om het af te slaan
Welke keuze de Groenlanders ook maken, hun toekomst zal ongetwijfeld in het teken staan van de wet van Murphy. Die stelt dat alles wat mis kan gaan, ook zál misgaan, schrijft Politiken.
Volgens de Deense krant zullen de aardoliewinning en de mijnbouw onvermijdelijk voor nog meer corruptie zorgen. En dat terwijl Groenland daar nu al door wordt ondermijnd en maar weinig ervaren mensen er het onderscheid weten te maken tussen politiek en business. Het dagblad schrijft:
In het kielzog van ‘de lichtzinnige goldrush-stemming’ zal het milieu eens te meer vervuild en vernietigd worden. Daarnaast zullen de maatschappelijke tegenstellingen tussen de steden rond de mijnen en de afgelegen dorpen alleen maar groter worden.
Maar tegelijkertijd hebben de Groenlanders geen keus, meent Politiken:
Aangezien de inkomsten uit de visserij teruglopen en ook de subsidies uit Denemarken afnemen, moeten de Groenlanders wel experimenteren. Mensen die Groenland niet goed kennen, realiseren zich meestal niet hoe wijdverbreid de armoede er is.
