Kies een taal
Het is de eerste expositie over Hitler en Duitsland, die direct al veel ophef veroorzaakte. Op 15 oktober werd in het Duits Historisch Museum in Berlijn de expositie ‘Hitler und die Deutschen’ officieel geopend. Hier worden honderden objecten, foto’s en documenten getoond, waarmee geprobeerd wordt de relatie tussen de Führer en zijn volk te belichten.
“Gaat het over ons of over hem?” luidtde vraag in dagblad Die Tagesspiegel. “Wie psychologische analyses verwacht, biografische benaderingen, voorbeelden ter toelichting” of het portret van een “crimineel monster, een mythe, een popicoon of een spook, komt teleurgesteld naar buiten”, meent het dagblad. Want de bezoeker krijgt vooral “een flink pak geschiedenis van het nationaalsocialisme” te zien, en de “naoorlogse, demoniserende fixatie op de enige verantwoordelijke misdadiger wordt tegen elke prijs vermeden”.
"Een middelmatige, in kitsch badende opschepper"
Voor de Süddeutsche Zeitung stelt het nazisme een eerste en laatste vraag: “Hoe heeft dit kunnen gebeuren?” Het voornaamste doel van de expositie is om “de misdaden niet achter de relatie tussen Hitler en de Duitsers te laten verdwijnen”. Die intentie blijkt al direct bij het begin van de tentoonstelling uit de drie portretten van Hitler die daar hangen met daarachter de beelden van misdaden en verwoesting. Maar “het grootste probleem van de expositie” is dat de relatie tussen Hitler en de Duitsers lijkt te worden beheerst door “charisma en propaganda”, aldus het dagblad, waarbij voorbij wordt gegaan aan “de praktische voordelen” van het nazisme voor zijn aanhangers. “Het derde rijk was één grote banenmachine op elk denkbaar terrein”, benadrukt de krant. De tentoonstelling laat zien hoe het regime met een kinderspel voor “jong en oud” stemming probeerde te maken, maar zou teveel de nadruk leggen op het manipuleren der geesten. DagbladDie Welt merkt echter op dat uit “de collectie van bustes van Hitler en schriftelijke lofuitingen van kinderen en volwassenen” blijkt “hoe zeer de Duitse samenleving destijds al heimelijk op de ‘Führer’ zat te wachten”. Het dagblad is dan ook van mening dat de expositie 'Hitler und die Deutschen' de mythe van het “charisma” van de Führer ontmantelt en hem terugbrengt tot de persoon die hij was: “geen duivels genie, maar een middelmatige, in kitsch badende opschepper”.
"De bekendste Duitser, al was hij een Oostenrijker"
Toch blijft Hitler “de bekendste Duitser, zelfs al was hij een Oostenrijker”, verzucht de Tagesspiegel. “Of we dat nu leuk vinden of niet, Hitler blijft ons voornaamste nationale handelsmerk”, doet Die Welt er nog een schepje bovenop en wijst erop dat de internationale pers zich al danig heeft opgewonden over de expositie nog voor de opening “op een manier die bij een expositie over elk ander historisch onderwerp ondenkbaar zou zijn”.
Het dagblad meent deze belangstelling te kunnen verklaren “door de aard der dingen, want er zal wel nooit een eenduidig en definitief antwoord komen op de vraag hoe uitgerekend een zo geciviliseerd land als Duitsland zo’n monsterlijk regime in het zadel heeft kunnen helpen en hoe dat bijna tot aan het einde heeft kunnen rekenen op zo’n brede steun van het Duitse volk”. Toch hoopt Die Welt dat bezoekers na het zien van deze tentoonstelling misschien worden aangespoord “om minder respect en minder vrees te hebben voor huidige en toekomstige dictators” en om te beseffen dat “achter het masker van grote leiders gewetenloze en mislukte types kunnen schuilgaan”.
