Kies een taal
Ik had onlangs een ervaring van aardse magie. Op mijn 38e at ik voor het eerst in mijn leven zelfgeteelde groente. Het was gewoon een bosuitje, maar op mijn tong smaakte het naar trots en succes.
Hoeveel van de Europese ministers van milieu die op 25 juni in Luxemburg samenkomen produceren hun eigen voedsel? Ik stel deze vraag niet omdat ik me na het proeven van mijn eigen bosuitjes ineens groener acht dan de politieke leiders van dit continent. Ik stel deze vraag omdat ik denk dat velen van hen geen emotionele binding voelen met de bodem, als ik moet afgaan op achteloze manier waarmee zij deze terzijde schuiven.
Drie jaar geleden heeft de Europese Commissie een juridisch kader voor bodembescherming voorgesteld. We zijn nu drie jaar verder en het kan goed zijn dat het naar de composthoop wordt verwezen omdat een kleine, maar machtige groep lidstaten er geen groen licht voor wil geven. Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Nederland zijn tegen het plan. Zij stellen dat het te veel verplichtingen met zich meebrengt of dat bodembeheer beter aan nationale overheden kan worden overgelaten.
Hun argumenten snijden geen hout. Het voorstel brengt absoluut niet te veel verplichtingen met zich mee, integendeel. Het gaat juist niet ver genoeg: het dwingt regeringen niet echt tot bescherming van een natuurelement dat onontbeerlijk is voor de mens. Politici en ambtenaren uit regio's met een slechte bodemkwaliteit hoeven niet te vrezen dat zij door Brusselse bureaucraten in een hinderlaag met sancties worden gelokt. De regelgeving dwingt niet tot onmiddellijke maatregelen, maar verplicht lidstaten alleen om gebieden in kaart te brengen die te maken hebben met problemen als bodemerosie en -verzilting en een lijst op te stellen van vervuilde gebieden en plannen om deze grond te saneren.
Uit de saga over bodembescherming komt pijnlijk naar voren hoezeer in de EU in hokjes wordt gedacht over het milieu. In de Unie is wel bindende wetgeving ingevoerd over lucht en water, maar voor de bodem blijft deze achterwege. Elk slim kind kan u vertellen dat al deze zaken onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Maar het dringt blijkbaar niet tot goed opgeleide ambtenaren en politici door dat het geen zin heeft om het ene te beschermen en het andere aan zijn lot over te laten.
De sceptische houding van het Verenigd Koninkrijk is het zoveelste voorbeeld van de holle retoriek die Tony Blair en Gordon Brown tentoonspreiden over klimaatverandering. Als de bodem goed wordt beheerd, kan deze fungeren als een 'koolstofput' waarin 20 procent van alle menselijke uitstoot van koolstofdioxide kan worden opgenomen. Wanneer de bodem beschadigd raakt, wordt dit patroon echter omgekeerd. Er wordt dan geen CO2 opgenomen, maar vrijgelaten. Ieder jaar verliest de Britse bodem zo'n 0,6 procent van zijn organische stoffen, wat leidt tot een hogere CO2-uitstoot die grofweg overeenkomt met vijf miljoen extra auto's op de weg. Dit vormt al decennialang een ernstig probleem: tussen 1980 en 1995 is de Britse bodem 18 procent van zijn organische stoffen kwijtgeraakt. In 2004 stelde het Milieuagentschap dat de bodemaantasting in Engeland en Wales door intensieve landbouw en wanbeheer van bossen niet houdbaar was.
In de hele EU zijn duizenden gebieden verontreinigd door roekeloze industriële praktijken. Niemand weet precies hoe erg de schade is omdat er weinig gegevens bekend zijn. De Commissie is ondertussen van mening dat de Europese economie door bodemaantasting per jaar 38 miljard euro misloopt, en dat bedrag is waarschijnlijk aan de lage kant.
Verdere aantasting van de bodem kan geen halt worden toegeroepen door symbolische maatregelen. Voor een uitvoerige en effectieve strategie moet het landbouw- en industriebeleid worden hervormd en moet verstandiger worden gekeken naar afvalbeheer. Deze strategie lijkt niet alleen mijlenver weg, onze regeringen kunnen niet eens minimumregels met elkaar afspreken. Ik ben de wanhoop nabij.
