Station Oost in Lissabon. Voor vele afgestudeerden is emigreren de enige hoop op een baan

De opoffering van een generatie

Nooit eerder telde Portugal zoveel afgestudeerden. Toch is het ook nooit eerder zo moeilijk geweest voor jongeren om werk te vinden. Leven in onzekerheid of emigreren: het land is bezig een hele generatie kwijt te raken.

Gepubliceerd op 25 november 2010 om 12:15
Feliciano Guimarães/Flickr/CC  | Station Oost in Lissabon. Voor vele afgestudeerden is emigreren de enige hoop op een baan

In Portugal is de werkeloosheid onder jongeren meer dan twee keer zo hoog als die van de bevolking in zijn geheel. Onder hen die wel werk hebben, ontsnapt slechts een derde aan de sombere regel van een tijdelijk contract, van de ‘recibos verdes’ [‘groene reçu’s’, oorspronkelijk bedacht om zelfstandigen mee te betalen, maar inmiddels algemeen in zwang gekomen en het symbool geworden van de onzekerheid in Portugal] en andere vormen van onzekere banen.

Tegenwoordig besluit één op de tien afgestudeerden Portugal te verlaten. Dat is het beeld van deze generatie zonder toekomst. In deze tijden van algemene stakingen (zoals die van woensdag 24 november) is het niet verbazingwekkend dat de vakbonden de jongeren naar voren schuiven in de strijd.

In een land waar het zelden voorkomt dat werknemers een universitair diploma hebben en in een wereld met een groeiende concurrentie, waarin opleiding een cruciaal criterium is, zou de stijging van het aantal afgestudeerden aan de universiteiten goed nieuws moeten betekenen. Het tegendeel is echter waar. In de huidige crisis worden de jongeren het zwaarst getroffen door het verlies aan banen en het zijn juist deze jongeren die in een studie hebben geïnvesteerd en het vaakst voor een gesloten deur komen te staan.

"Het indivudualisme heeft het stadium van uitputting bereikt"

Volgens Elísio Estanque, hoogleraar economie en onderzoeker aan het Centrum voor Sociaal Onderzoek aan de universiteit van Coimbra, is de redenering van de vakbonden “des te meer gerechtvaardigd omdat het instinct om te overleven en het individualisme bij jongeren een bepaalde weerstand hebben doen ontstaan tegen vormen van collectieve strijd”. De vakbonden moeten “manieren zien te vinden om jongeren bewust te maken en te mobiliseren”. “In vette jaren wordt individualisme best geaccepteerd, want dan zijn er voldoende kansen. Maar in tijden van crisis verandert alles”, meent Estanque, die ervan overtuigd is dat “het individualisme het stadium van uitputting heeft bereikt”.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Volgens mij is het vanzelfsprekend dat jongeren zich gaan organiseren, hetzij omdat ze geen hoop meer koesteren of omdat ze bewustwording ervaren. [In dat opzicht) is de vreedzame invasie van een callcenter van kort geleden [op 11 november georganiseerd door de Portugese beweging 'Precários Inflexíveis collective'], zonder meer een signaal.” Met een contract voor onbepaalde duur of ‘recibos verdes’ is het niet gemakkelijk om werkgevers te trotseren en nog minder in een omgeving met een “gebrek aan democratie”, luidt het oordeel van Elísio Estanque.

Het is dan ook niet verbazingwekkend dat jonge Portugezen massaal besluiten om te vertrekken, gezien het feit dat de banen niet voor het oprapen liggen (en als er al banen zijn, dan is het minder geschoold werk). In de afgelopen tien jaar is de stroom emigranten uitgegroeid tot een omvang die Portugal sinds de jaren 60 van de vorige eeuw niet meer had meegemaakt en die is pas onlangs iets kleiner geworden, omdat ook andere landen worden getroffen door de crisis. Rui Pena Pires, socioloog en hoogleraar aan de hogeschool voor arbeidswetenschappen en bedrijfsleer in Lissabon heeft het over 60.000 emigraties per jaar (tegen circa 70.000 in de jaren 60). De reden voor deze emigraties is echter volstrekt anders, omdat destijds “bijna niemand na een paar jaar terugkeerde, terwijl we tegenwoordig juist een sterke mobiliteit zien”.

Portugal exporteert tegenwoordig zijn kennis

We kunnen pas over een half jaar beschikken over de statistieken per leeftijdscategorie. Maar we weten dat emigratie vooral door jonge werknemers wordt overwogen”, aldus de coördinator van het project ‘Atlas das Migraçoes’ (Atlas van migraties). Deze cijfers zullen waarschijnlijk het algemene gevoel wel bevestigen: “We kennen allemaal wel iemand die onlangs uit Portugal is vertrokken. Mijn twee zoons zitten bijvoorbeeld ook in het buitenland.

De afgestudeerden zijn vaak de eerste mensen die verder kijken dan de Portugese grens, omdat ze beter voorbereid zijn en meestal beschikken over een netwerk aan kennissen dat ze hebben opgebouwd tijdens uitwisselingsprogramma's op de universiteiten. Vandaag de dag hebben we te maken met een internationale arbeidsmarkt. Volgens de Wereldbank woont 20% van afgestudeerde Portugezen in het buitenland en als we deze cijfers verfijnen, komt er nog een veelzeggend feit naar voren: meer dan 1 op de tien (11%) sleept zijn diploma in Portugal in de wacht voordat hij of zij emigreert.

In Groot-Brittannië emigreert 10% van de pas afgestudeerden. Met dit verschil dat daar het aantal immigranten met een universitaire opleiding het aantal dat vertrekt ruimschoots compenseert. Dat is in Portugal niet het geval”, legt Rui Pena Pires uit. Met andere woorden, Portugal exporteert tegenwoordig zijn kennis. “Als we willen dat onze economie concurrerend blijft, dat de Portugezen zich veilig voelen en dat de democratie bloeit, zullen we meer aandacht moeten besteden aan de komende generaties”, benadrukt Elísio Estanque. "Maar de hoogst opgeleide, meest bekwame mensen zijn vaak ook de moedigste mensen, die het risico durven nemen om te vertrekken."

Oosternijk

Een “verloren generatie”

Worden we geconfronteerd met een “verloren generatie”? Dit vraagt het Oostenrijkse weekblad Falter zich af, na de vaststelling dat binnen de Europese Unie een op de vijf jongeren onder de 25 jaar werkeloos is. In Spanje, Letland en Litouwen is dat zelfs een op de twee. In Oostenrijk bedraagt het werkeloosheidscijfer onder jongeren ‘slechts’ 9%, maar twee derde van de jongeren onder 25 jaar die zonder werk zitten zijn kinderen van immigranten, zo meldt het weekblad. Hun vaardigheden, vooral op taalkundig gebied, komen niet tot hun recht, voegt Falter er aan toe: slechts 2% van de Weense werkgevers eist inderdaad van kandidaten dat ze een andere vreemde taal beheersen dan Engels. “Dat wekt toch verbazing voor een stad die leeft van de export en waar een op de twee inwoners van buitenlandse afkomst is”, merkt Falter op.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp