Nieuws Conflict Gibraltar
Een Spaanse visser aan de overkant van Gibraltar in de Baai van Algeciras, 18 augustus 2013.

Koloniën ontkennen de logica van de geschiedenis

Het Britse imperium is verleden tijd en vasthouden aan territoria die vroeger strategisch waren, zoals Gibraltar, is niet meer dan een relikwie uit het verleden. Het bloeiende succes van Gibraltar als belastingparadijs frustreert noodlijdend buurland Spanje. Desalniettemin lijkt de toekomst van ‘de Rots’ niet in gevaar.

Gepubliceerd op 20 augustus 2013 om 16:14
Een Spaanse visser aan de overkant van Gibraltar in de Baai van Algeciras, 18 augustus 2013.

Niets kan tegen een kanonneerboot op. De HMS Illustrious gleed op 12 augustus de haven van Portsmouth uit, langs de HMS Victory en een menigte juichende patriotten. Binnen een week was het schip in de buurt van Gibraltar aangekomen, op schootsafstand van Cape Trafalgar. De natie laat de borst opzwellen en tranen prikken in de ogen. De Olympische geest is uit de fles om de baard van de koning van Spanje te schroeien.
Het Britse imperium is heel wat waard geweest, maar bestaat niet meer – het is dood, afgeschreven, verdwenen. Het idee dat een Brits oorlogsschip Spanje zou kunnen bedreigen is belachelijk. Moet het dan Cadiz gaan beschieten? Zullen zijn kanonnen de files bij de grenscontroles kunnen verdrijven, in een kolonie waarvan de meeste Britten denken dat er louter belastingontduikers, drugsdealers en rechtse mopperaars wonen? De inwoners van Gibraltar hebben zeker rechten, maar waarom de Britse belastingbetaler oorlogsschepen zou moeten sturen om die rechten af te dwingen – ook al zijn ze slechts ‘aan het oefenen’ - is een raadsel. Iedere studie van de huidige twee betwiste koloniën van Groot-Brittannië, Gibraltar en de Falklandeilanden, kan slechts twee conclusies trekken. De ene is dat de Britse claim op die koloniën op grond van het internationale recht volledig klopt, en de andere is dat die claim vandaag de dag volkomen belachelijk is.

Paria’s

Natiestaten zullen in de 21e eeuw niet langer ook maar de milde vernedering dulden van het gastheer spelen voor de overblijfselen van 18e- en 19e-eeuwse koloniale imperia. De meeste Europese imperia werden geboren uit de Realpolitik van de macht, vooral de verdragen van Utrecht (1713) en Parijs (1763). Diezelfde Realpolitik vergt nu hun ontmanteling. Het was een van de eerste doelstellingen van de Verenigde Naties om dit te bewerkstelligen.
Uiteraard hebben degenen die in deze koloniën wonen het recht om te worden gehoord, maar dat recht kan nooit belangrijker zijn dan de politieke realiteit. Groot-Brittannië heeft dat ook nooit beweerd, althans niet als de omstandigheden dicteerden dat het beter was om dat niet te doen. De inwoners van Hong Kong en Diego Garcia werden niet geconsulteerd, laat staan dat hen ‘zelfbeschikking’ werd verleend, toen Groot-Brittannië hen in de vuilnisbak van de geschiedenis wilde dumpen. Hong Kong werd in 1997 aan China teruggegeven toen het leasecontract voor de New Territories was afgelopen. Diego Garcia werd in 1973 door het Pentagon opgeëist en aan de Amerikanen overhandigd. De Hong Kong-Britten kregen geen paspoort, en de inwoners van Diego Garcia werden naar Mauritius en de Seychellen gedeporteerd.
Voor de Britse veiligheid zijn deze plekken niet nodig. Die veiligheid is niet afhankelijk van bunkerhavens in de Atlantische Oceaan. Frankrijk heeft kunnen overleven zonder nog langer over Senegal en Pondicherry te beschikken, en Portugal kan prima zonder São Tomé en Goa. Toen de Indiërs in 1961 Goa bezetten, maakte de wereld geen bezwaar. Het Argentijnse invasieplan voor de Falklandeilanden in 1982 heette zelfs Operation Goa, omdat Buenos Aires veronderstelde dat dit ook zou worden beschouwd als een post-imperiale schoonmaakoperatie.
[[Overblijfselen van het Britse imperium overleven nu grotendeels in de tussenruimten van de wereldeconomie]]. Het zijn de grootste winnaars van de fiscale aderlating die het gevolg was van de financiële mondialisering. Veel van deze gebieden worden tegenwoordig gezien als paria's. De Amerikaanse belastingautoriteiten zijn woedend als het over Bermuda gaat. De Britse minister van Financiën George Osborne wil de belastingontduikers van de Kaaiman Eilanden en de Britse Maagdeneilanden te grazen nemen.
Spanje koestert al langere tijd grieven wegens de rol van Gibraltar bij het steunen van mensensmokkel, witwasserij en gokpraktijken, die zich buiten het bereik van de Spaanse justitie bevinden. Dit is geculmineerd in een IMF-rapport uit 2007 over de tekortkomingen van het financiële toezicht in de kolonie. De status van Gibraltar als belastingparadijs heeft veel welvaart opgeleverd, waardoor de woede van Spanje werd gevoed over de hoeveelheid geld die onbelast wordt rondgepompt door een gebiedsdeel dat het land als zijn eigen territorium beschouwt.

Belastingparadijs-koloniën

Dergelijke koloniën beweren ‘Britser dan de Britten’ te zijn, behalve dat ze geen Britse belastingen betalen en als belastingparadijzen fungeren voor fondsen uit Groot-Brittannië. Gibraltar heeft zich gespecialiseerd in internetgokken. Koloniën zeggen trouw te zijn aan de kroon, maar zijn dat niet aan de minister van Financiën of de financiële politie. Het zijn Churchilliaanse themaparken met rode telefooncellen, fish and chips, en lauwwarm bier. Ze willen alleen de lusten en niet de lasten. Als de buren vervelend doen, eisen de gebiedsdelen dat degenen door wier belastinggeld ze worden beschermd soldaten, diplomaten en advocaten sturen om hen te hulp te schieten.
In juridische zin heeft Groot-Brittannië het gelijk aan zijn kant. Hoewel Groot-Brittannië geen lid is geworden van de Schengen-zone, met zijn vrije grensovergangen, worden alle lidstaten van de EU verondersteld het reizen van hun burgers te vergemakkelijken. De door Spanje voorgestelde tol van 43 pond [50 euro, red.] aan de grens met Gibraltar is buitensporig hoog. Het lijkt ironisch dat Britse Conservatieve ministers hun zaak moeten bepleiten voor de gehate Europese gerechtshoven, maar dat zijn toevallig wel de plekken waar ze heen moeten gaan.
Toch zou het ongelooflijk zijn als een goede mediator dit eeuwenoude geschil niet zou kunnen oplossen. Groot-Brittannië heeft bij meerdere gelegenheden geprobeerd een compromis te sluiten over de soevereiniteit van Gibraltar. Thatcher nam in 1984 het initiatief tot gesprekken, na met succes de overdracht van Rhodesië en Hong Kong te hebben afgehandeld. De Spanjaarden boden Gibraltar dezelfde autonome status als de Basken en de Catalanen, met respect voor de taal en de cultuur, en een zekere mate van begrotingsautonomie. Zoals Hong Kong heeft aangetoond hoeft een soevereiniteitsoverdracht niet te betekenen dat je in politieke zin wordt geabsorbeerd.
Het is echter de Spaanse dwaasheid geweest, die de onverzettelijkheid van Gibraltar heeft gevoed. [[Grenscontroles zijn contraproductief als je mensen voor je wilt innemen]], net als de stompzinnige Argentijnse landingen op de buitenste Falkland-eilanden. Spanje eiste de onmiddellijke soevereiniteit op – ondanks het feit dat het zelf nog soortgelijke kolonies in Noord-Afrika had. Hierdoor voelden de Britse regeringen zich tegen de muur gedrukt en werden ze kwetsbaar voor koloniale lobbyisten die zelfbeschikking eisten. Uit een referendum in Gibraltar in 2002 bleek dat 98 procent van de inwoners het voortduren van de koloniale status wilde – een stemming op de Falklands leverde een soortgelijke uitslag op. Dat verschilt nogal van de bereidheid van Thatcher om Hong Kong op te geven en de ‘soevereiniteit met een leaseback-constructie’ te accepteren van zowel Madrid als Buenos Aires.

Parallelle wereld

De waarheid is dat de Britse belastingparadijs-koloniën zich veiliger voelen dan ooit, door de geschiedenis gezegend met Britse bescherming en de vrijheid om de duistere zijde van de wereldeconomie af te romen op zoek naar geld. Dit heeft geresulteerd in een stam van welvarende ‘Britten’ die voortdurend in een parallelle wereld leven. Toen ik aan een inwoner van Gibraltar, die beweerde ‘150 procent Brits’ te zijn, vroeg waarom hij dan niet op z'n minst 100 procent Britse belastingen zou betalen, antwoordde hij: “Waarom zou ik betalen voor mensen die duizenden kilometers verderop wonen?
Hoewel zij de logica van de geschiedenis en de geografie ontkennen, zal noch Gibraltar noch de Falklands ooit echt ‘veilig’ zijn. Op een dag zullen deze restanten van een imperiaal verleden opgaan in hun omgeving en ophouden roet te gooien in de internationale betrekkingen. Deze dag zal eerder komen als de mondiale overheden stappen ondernemen tegen de belastingparadijzen.
Intussen kunnen de inwoners van Gibraltar net zo lang als ze willen blijven roepen dat ze Brits willen blijven. Maar als zij de belastingen en de regels niet accepteren die de meeste Europeanen wel aanvaarden, terwijl ze een aanzuigende werking hebben op de Europese financiële centra, kunnen ze nauwelijks verwachten dat de ene lidstaat van de EU hen zal beschermen tegen de andere. Zo nu en dan zes uur in de rij staan voor de grensovergang bij La Linea is een kleine prijs om te betalen als je niet bij de echte wereld wilt horen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Opinie

“Een absurd conflict”

In een poging een einde te maken aan het geschil rond Gibraltar hebben de Spaanse premier Mariano Rajoy en de Britse premier David Cameron uiteindelijk de Europese Commissie gevraagd te bemiddelen. Nu mag Brussel er dus voor zorgen dat er een einde komt aan de dagen van verbale escalatie die “een perfect voorbeeld vormen van de verkeerde manier om diplomatie te bedrijven”, schrijft Denis MacShane in de Spaanse krant El Pais. Volgens de historicus en vroegere Britse ambassadeur zijn de spanningen rond ‘de Rots’ vooral te wijten aan interne factoren waar beide politici mee te maken hebben:

David Cameron en Mariano Rajoy lijken meer op elkaar dan ze willen toegeven. Het zijn twee zwakke nationale leiders die de ontwikkelingen in de politiek niet echt onder controle hebben. Beide premiers hebben genoeg van de EU. Ze worden beiden geconfronteerd met een torenhoge werkloosheid onder jongeren. Ze moeten beiden het hoofd bieden aan regionale staten – Schotland en Catalonië – die niet volledig wensen te integreren in respectievelijk het Verenigd Koninkrijk en Spanje. Beide landen zijn ooit twee grote mogendheden geweest, hebben dromen gekoesterd die maar moeilijk verdwijnen en volharden dankzij de symbolen van de monarchie. Beide leiders hebben forse problemen met de financiering van hun partij. Beide landen bezitten bijzondere koloniën: Spanje heeft Ceuta en Melilla en het Verenigd Koninkrijk de Falklandeilanden en Gibraltar. […] Dus waarom dit absurde conflict tussen twee kaalkoppen die elkaar nog zouden doodslaan om een kam, zoals Borges destijds al zei over de oorlog om de Falklandeilanden? […] Zowel bij het Verenigd Koninkrijk als bij Spanje zijn we getuige van de wens om de media te manipuleren en vette krantenkoppen te genereren. Dat doen ze in Londen door oorlogsschepen naar het gebied te sturen en in Spanje door voor te stellen om een as te vormen met Argentinië om zo Groot-Brittannië in de VN dwars te zitten. Veel succes!

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp