Transnistrië wil niet bij de EU

“Attention! You are leaving the European sector” [“Let op, u verlaat de Europese sector!”] valt te lezen op verkeersborden in Varniţa. Recente troepenbewegingen in dit grensdorp hebben de vrees voor een nieuw conflict aan de Dnjestr weer doen oplaaien. Laten we niet vergeten dat Transnistrië - in Colbasna* om precies te zijn - de grootste opslagplaats voor conventionele wapens in Oost-Europa herbergt. Daar komt nog bij dat de Russische gaspijpleidingen die Roemenië en Bulgarije van gas voorzien, door Transnistrië lopen. Deze pijpleidingen worden beheerd door de maatschappij Tiraspoltransgaz, waarin het Russische Gazprom een meerderheidsbelang heeft.

Bij besprekingen over een oplossing voor het conflict met de afvallige regio betrekt Chişinău nu het Europese integratieproces van Moldavië. Aan de westkant van [de rivier] de Dnjestr [Moldavië, red.] lijkt men deze integratie als een ideaal doel te zien en denkt men dat de weg erheen Chişinău aantrekkelijker zal maken voor de oostkant [Transnistrië, red.]. Maar over wat voor soort aantrekkingskracht hebben we het dan eigenlijk?
[[Moldavië zou Transnistrië een dubbel economisch voordeel kunnen opleveren: Europees geld en toegang tot de westerse markten]]. “De economische situatie in Transnistrië is precair. Tiraspol (de hoofdstad) is geïnteresseerd in het verkrijgen van EU-gelden; de Europese fondsen die bedoeld zijn om het vertrouwen tussen de partijen te versterken, worden daar nu al beschouwd als een bron voor binnenlandse ontwikkeling”, zei een ambtenaar in Brussel onlangs. De begroting van de regio bestaat voor 75 procent uit ´buitenlandse donaties´ en voor 25 procent uit export. Aangezien Transnistrië op het internationale vlak niet als staat wordt erkend, loopt de export van de regio via ondernemingen die ingeschreven zijn bij de Kamer van Koophandel in Chişinău – waardoor deze profiteert van de ´autonome handelspreferenties´ (AHP's) die de EU aan Moldavië heeft verleend. Deze AHP's zullen echter aan het eind van dit jaar verdwijnen, als de diepe en brede vrijhandelszone (Deep and Comprehensive Free Trade Area, DCFTA) tussen de EU en Moldavië in werking treedt.

40% van export gaat naar EU

Volgens een onderzoeksrapport uit 2012 van de onafhankelijke denktank Expert-Grup gaat bijna 40 procent van de export van Transnistrië (metalen en metaalproducten, energie en producten uit de lichte industrie) naar EU-landen – voornamelijk Roemenië, maar ook Italië en Duitsland. De totale waarde van de handel tussen Roemenië en de afgescheiden regio zou rond de 31 miljoen euro per jaar liggen. Tijdens de top van het Oostelijk Partnerschap in Vilnius (op 28 en 29 november) zal de DCFTA-overeenkomst met Moldavië worden ondertekend. Als de regering in Tiraspol dan weigert met Chişinău samen te werken aan de implementatie van de voor dit akoord vereiste voorwaarden, dan dreigen de economische actoren uit Transnistrië buiten deze nieuwe regeling te blijven en zal de EU 17 procent invoerrechten moeten heffen.
Zullen deze economische prikkels een radicale verandering teweeg kunnen brengen in de politieke houding van deze overwegend Russischtalige regio? Terwijl Moldavië uitkijkt naar de ondertekening van dit fameuze Vilnius-akkoord, zwaait Tiraspol dreigend met zijn ´wet op de staatsgrens’. Bij deze wet, die op 23 mei is aangenomen door de ´Opperste Sovjet´ [parlement] in Tiraspol en op 10 juni is goedgekeurd door president Jevgenij Sjevtsjoek, worden de grenzen van het grondgebied onder de soevereiniteit van de ´Pridnestrovische Moldavische Republiek´ opnieuw vastgesteld. Tiraspol heeft dus aangekondigd om binnen drie maanden na de afkondiging van deze wet, op 10 september, controleposten in te stellen langs de grens, waarmee het Chişinău, de OVSE, de EU en de Raad van Europa voor het hoofd stoot.

Controleposten type Checkpoint Charlie

Varniţa, een van de plaatsen die op de nieuwe kaart staan (op 17 km afstand van Tiraspol en 65 km van Chişinău), valt nu nog onder de jurisdictie van de regering in Chişinău. Afgelopen voorjaar kwamen de inwoners van Varniţa in opstand toen de autoriteiten van Tiraspol er midden in de nacht, met behulp van een kraan, opeens een grenscontrolepost hadden laten neerzetten. Wat de betrekkingen met de Moldavische en de Transnistrische autoriteiten betreft, is het dorp Varniţa verdeeld. Van de 700 gepensioneerden die er wonen, ontvangen 500 hun pensioen vanuit Tiraspol, in Transnistrische roebels, en de overigen vanuit Chişinău, in Moldavische lei. De eerste groep krijgt omgerekend 123 euro, de tweede 52 euro. Sommige bewoners hebben hun Moldavische paspoort ingeruild voor een Transnistrisch paspoort [waarmee ze geen internationale grenzen kunnen oversteken]. Op die manier kunnen ze in Tighina (Bender) een inkomen krijgen dat 30 procent hoger ligt, ook al moeten ze daarvoor twee controleposten passeren.
Op hun beurt spreken de autoriteiten in Chişinău ook al sinds maart 2013 over het oprichten van controleposten bij de grens met de afvallige provincie. Volgens de lokale Russischtalige pers vloeit dit voort uit het besluit van de Moldavische regering dat inwoners van Transnistrië met een Russisch of Oekraïens paspoort [de meerderheid van de bevolking, red.] een inreisvisum voor Moldavië moeten hebben. [[Voor Moldavië is migratiecontrole aan de administratieve grens bij de Dnjestr weliswaar een voorwaarde voor visumliberalisering met de Europese Unie]], maar de lengte van de veiligheidszone - 255 km - kan een obstakel vormen om deze maatregel uit te voeren. Bovendien is het heel goed mogelijk dat Tiraspol de tenuitvoerlegging van de door de EU geëiste maatregelen aan de Dnjestr belemmert. Dat er nu langs de Dnjestr nieuwe grensposten verrrijzen van het type Checkpoint Charlie [controlepost tussen West- en Oost-Berlijn tijdens de Koude Oorlog, red.], zal door Tiraspol worden opgevat als een nederlaag tegenover de Europese Unie en als een stap terug voor de internationale erkenning van Transnistrië.

• Dit wapendepot, dat bewaakt wordt door een contingent van het Russische 14e Leger, speelde een niet onbelangrijke rol tijdens de burgeroorlog die uitbrak toen de - Russischtalige - regio Transnistrië in 1991 de onafhankelijkheid uitriep.