Nieuws Oostelijk Partnerschap

Waarom Oekraïne voor Europa kiest

Oekraïne laat steeds meer zijn goede wil zien om het associatieverdrag met de EU te ondertekenen, over zeven weken in Vilnius. De ironie van de geschiedenis is dat juist president Janoekovitsj, die vroeger zeer pro-Russisch was, de drijvende kracht achter de nauwere banden met de EU is.

Gepubliceerd op 7 oktober 2013 om 16:17

Ondanks de politieke en economische druk van Rusland heeft de Oekraïense regering resoluut strategische toenadering tot de EU gezocht. Zij heeft de met de EU opgestelde associatie- en vrijhandelsovereenkomst unaniem bekrachtigd. Begin september vroeg de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj de leden van het parlement de wetsteksten goed te keuren die nodig zijn om het associatieverdrag met de EU te ondertekenen en te ratificeren. De volksvertegenwoordigers gingen vervolgens onmiddellijk daarmee aan de slag.
Wie had tien jaar geleden tijdens de Oranje Revolutie kunnen denken dat Janoekovitsj en zijn belangrijkste geldschieter, Rinat Achmetov, de rijkste man van Oekraïne, de "drijvende kracht" achter de samenwerking met de EU zouden worden? Vrijwel niemand. Ongetwijfeld ligt het motief voor beiden niet in een omarming van de normen en waarden van de Europese beschaving. Nog minder gaat het om een uiting van Oekraïens patriottisme. Pragmatische belangen spelen hier een rol, waarbij een knappe afweging van kosten en baten heeft plaatsgevonden.

Intern protectionisme door Russische bedrijven

Er wordt zelfs gezegd dat de bedrijven van Rinat Achmetov tegenwoordig intensief met grote invloedrijke Europese ondernemingen samenwerken, om hen op hun beurt druk te laten uitoefenen op hun regeringen zodat zij ondertekening van het associatieverdrag met Oekraïne niet blokkeren.
Viktor Fedorovitsj Janoekovitsj heeft voortaan een nieuwe voornaam, namelijk Vector Fedorovitsj. Hierbij wordt een toespeling gemaakt op zijn toespraken, waarin hij voortdurend verkondigt dat Oekraïne reeds heeft gekozen voor de "vector" van integratie in Europa. Maar hoe kan de houding van de Oekraïense regering en de grote bedrijven worden verklaard?
Kazachstaanse en Wit-Russische zakenlieden spreken er steeds openlijker over. Binnen de Euraziatische douane-unie gaan de Russische ondernemingen, die op de wereldmarkt niet met de moderne Europese of Amerikaanse bedrijven kunnen concurreren, over tot intern protectionisme waarbij ze firma's van de andere lidstaten van de douane-unie, die in dezelfde sector opereren, uit de markt trachten te stoten.

Douane-unie garandeert geen lage gasprijs

Dit is in Oekraïne een heel belangrijk punt, want de bedrijven in dat land zijn de rechtstreekse concurrent van de Russen, vooral in de levensmiddelensector, de chemische industrie, de auto-industrie en de metaalbewerking.
[video:4207871]
Een ander punt dat de huidige politieke en economische elite ervan weerhoudt zich bij de Euraziatische douane-unie aan te sluiten, is dat er geen juridische en politieke waarborgen zijn dat de prijs van het Russisch gas gaat dalen wanneer Oekraïne tot dit handelsblok toetreedt. Het Oekraïense bedrijfsleven is bijzonder afhankelijk van de gasprijs en in theorie kan dat voor de Russen een belangrijke troef zijn in de betrekkingen met Kiev. Niettemin is het duidelijk dat de documenten voor toetreding tot de douane-unie geen enkele garantie bieden dat energie tegen de op de Russische binnenlandse markt geldende prijs zal worden geleverd. Dat kan slechts een bilaterale concessie van Rusland zijn, niet het directe gevolg van toetreding tot de Euraziatische unie.

Hoe zit het eigenlijk met de mogelijke bilaterale concessies van de Russen ten opzichte van Oekraïne? Het punt van wederzijds vertrouwen is van groot belang. Janoekovitsj heeft zich meerdere malen door Rusland verraden gevoeld. De zogenaamde Charkov-akkoorden van 2010 hebben tot grote wrok geleid. In ruil voor het behoud van de [Russische] militaire bases in Sebastopol had de nieuwbakken Oekraïense president Janoekovitsj het naar eigen zeggen voor elkaar gekregen een belangrijke verlaging van de gasprijs te bedingen. Maar dankzij de formule voor de berekening van de gasprijs waarmee Gazprom op de proppen kwam, mondde dit akkoord uit in een totaal fiasco voor de Oekraïense president. Op dit moment betaalt Oekraïne namelijk de hoogste prijs in Europa.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Janoekovitsj vernederd door Poetin

In dit kader zijn principes en eigenliefde eveneens van belang. Nu Janoekovitsj diverse malen verraden en zelfs vernederd is (afgelopen zomer moest de Oekraïense president drie uur op Vladimir Poetin wachten, waarna hun gesprek onder vier ogen slechts vijftien minuten duurde), wil hij de Russische leider laten zien dat hij zelfstandig beslissingen kan nemen die niet per definitie met de Russische belangen stroken. En hij wil vooral aantonen dat Oekraïne geen tweede Armenië is.
Bovendien versterkt de president door zijn pro-Europese houding zijn populariteit in het westen en midden van Oekraïne, regio's die over het algemeen weinig met hem op hebben. Met het oog op de presidentsverkiezingen in 2015 is dat voor hem van eminent belang.

We hebben dus te maken met een paradoxale situatie. We hebben te maken met een politicus die kort geleden nog beloofde het Russisch de status van tweede landstaal toe te kennen, die geen ideologie of bepaalde waarden als uitgangspunt had en die de Oekraïense identiteit niet bevorderde en evenmin aandacht besteedde aan gebeurtenissen uit het verleden om de Oekraïense soevereiniteit te versterken. Deze zelfde politicus kan nu door puur toeval de man worden die de geschiedenis zal ingaan als de leider die het "meersporenbeleid" dat twintig jaar geleden in gang is gezet, tot voltooiing heeft gebracht en die heeft laten zien hoe de weg naar integratie met Europa kan worden gebaand.

EU-Oekraïne

Associatie-overeenkomst hangt af van vrijlating Timosjenko

Er is nog slechts één obstakel voor de ondertekening van de “historische” associatie-overeenkomst tussen de EU en Oekraïne, aldus EUobserver : de president van Oekraïne moet gratie verlenen aan ex-premier Joelia Timosjenko, die in 2011 is veroordeeld wegens “machtsmisbruik” na een proces dat door velen gezien wordt als politiek getint. Sindsdien vraagt de EU om haar vrijlating.

Begin oktober is een delegatie van het Europees Parlement naar Kiev gegaan om president Viktor Janoekovitsj een brief te overhandigen waarin Timosjenko, die ziek is, ermee instemt Oekraïne bij haar vrijlating te verlaten om zich in Duitsland te laten behandelen. Als Janoekovitsj haar gratie verleent, staat niets de ondertekening van het verdrag nog in de weg, die gepland staat tijdens de top van het Oostelijk Partnerschap eind november in Vilnius, voor nauwere banden tussen de EU en zes voormalige sovjetstaten.

Het op til zijnde verdrag schiet Moskou echter in het verkeerde keelgat. Op 7 oktober heeft Rusland de import van Litouwse zuivelproducten opgeschort wegens zogenaamde “gebrekkige sanitaire controles” van Litouwse zijde.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp