Nieuws Economische crisis
Weg met Spanje! Joaquin Phoenix als keizer Commodus in de film Gladiator van Ridley Scott (2000).

Kredietbeoordelingsbureaus zijn een vloek

Het economische lot van landen ligt nu voornamelijk in de handen van de kredietbeoordelingsbureaus Moody’s, S&P’s en Fitch. Volgens een columnist van de Britse krant The Guardian moeten de groeiende invloed van deze instanties, die niet zijn gekozen en geen verantwoording afleggen, worden ingetoomd.

Gepubliceerd op 21 december 2010 om 10:47
Weg met Spanje! Joaquin Phoenix als keizer Commodus in de film Gladiator van Ridley Scott (2000).

Hoeveel van de 46 miljoen Spanjaarden zouden iets kunnen vertellen over de Duitse dame van middelbare leeftijd die over het lot beschikt van de democratische soevereiniteit, waar de Spanjaarden zo hard voor hebben gevochten, en de economische toekomst van het land? Over de vrouw op basis van wier oordeel besloten wordt of miljoenen hard werkende Spanjaarden in 2011 en daarna hun baan kunnen behouden of hun hypotheken kunnen afbetalen, en wier negatieve oordeel over de Spaanse economie niet alleen zou leiden tot een pakket bezuinigingsmaatregelen dat het aan Griekenland en Ierland opgelegde pakket doet verbleken, maar dat ook wel eens het begin van het einde van de eurozone zelf zou kunnen inluiden?

Waarschijnlijk niet zoveel Spanjaarden, aangezien deze Duitse dame van middelbare leeftijd, die God speelt over de grootste lidstaat van Europa, niet Angela Merkel heet. De Duitse bondskanselier speelt weliswaar een centrale rol in de strijd ter verdediging van Spanje, die vandaag op de EU-top voor regeringsleiders opnieuw werd uitgevochten. Maar, zo blijkt, is zij niet degene die met haar duim omhoog of omlaag kan bepalen hoe het leven in Spanje er de komende tien jaar of langer uit gaat zien.

De vrouw die Spanje in onzekerheid kan storten

Dat eerbetoon is voorbehouden aan de schimmige figuur van Kathrin Muehlbronner, een polyglot, afgestudeerd in economie aan de universiteit van Tübingen en die, en dat is verleidelijk om te zeggen, meer reactionaire invloed op het leven in Spanje zou kunnen uitoefenen dan welke andere vrouw sinds koningin Isabella meer dan 500 jaar geleden de Moren verdreef, de Joden uitzette en de Inquisitie in het centrum van de natie plaatste. Hoe dat komt? Muehlbronner is vicevoorzitter en senior analist landenrisico bij kredietbeoordelaar Moody’s, gespecialiseerd in Spanje. Op basis daarvan is zij de vrouw die het voor het zeggen heeft en Spanje in onzekerheid kan storten, door simpelweg te verklaren dat de op vier na grootste economie in Europa niet langer de Aa1-status verdient.

Deze week hield Muehlbronner plotseling op met aan het touw trekken, waardoor Spanje via het valluik in een fiscale martelkamer zou belanden, waarvoor zelfs grootinquisiteur De Torquemada zich niet zou hoeven schamen. “Moody’s is van mening dat de neerwaartse risico’s het rechtvaardigen om de kredietwaardigheid van Spanje in aanmerking te laten komen voor een afwaardering”, beweerde Muehlbronner met het touw in de hand – als gevolg waarvan de euro en de aandelenmarkt allebei daalden. Even later verslapte ze haar greep. “Moody's gelooft niet dat de solvabiliteit van Spanje bedreigd wordt", gaf ze toe, waarop zowel de euro als de markten weer een bescheiden stijging lieten zien.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Waarom een knieval maken voor mevrouw Muehlbronner?

Moody’s gelooft? Wie, in hemelsnaam, heeft er op Moody’s gestemd? Welk verdrag heeft Moody’s ondertekend? Op welke basis moeten we een knieval maken voor mevrouw Muehlbronner? Ik heb niets tegen haar persoonlijk, maar ik ben wel fel tegen de opvallendheid en de invloed van de cultuur van kredietbeoordelingen waarin haar ster rijzende is. Dat komt omdat Moody’s en zijn twee voornaamste concurrenten, Standard & Poor’s en Fitch, geen objectieve neutrale instanties zijn, wier enige zorg is om een intelligent toezicht te houden op de markten, terwijl de landen in deze wereld een flinke strijd leveren om uit het internationale financiële dal te klimmen.

Wij behandelen de kredietbeoordelingsbureaus alsof het scheidsrechters zijn. Ze hebben zelfs een plek in een aantal bij elkaar geraapte rechtsgrondslagen. Maar het zijn spelers, en dat niet alleen, het zijn speculanten. Toen obligaties in de jaren negentig van de vorige eeuw en de eerste tien jaar van deze eeuw in de lift zaten en dus goedkoop waren, kreeg elke aanbieder van obligaties routinematig al een AAA-status. Het hoofd van de Amerikaanse federale onderzoekscommissie naar de financiële crisis, ingesteld door Barack Obama, noemde Moody’s al ‘een AAA-fabriek’. Het resultaat, te beginnen bij de risicovolle hypotheken tot en met de obligatiemarkt zelf, was dat het systeem werd overspoeld door financiële producten die massaal overgewaardeerd waren en die allemaal werden gegarandeerd door wat uiteindelijk even waardeloze ratings bleken te zijn.

De vloek van de cultuur van kredietbeoordeling bij persoonlijk financieel beheer staat in Groot-Brittannië verhoudingsgewijs nog in de kinderschoenen. Maar die cultuur is wel sterker geworden, neemt nog steeds toe en zou moeten worden teruggedrongen. Iedereen die bekend is met de cultuur in de VS bij de beoordeling van de persoonlijke kredietwaardigheid, waaruit de strategie van landenrisico’s is voortgekomen, weet dat die gepaard gaat met een kafkaëske manier van doen. Als je in de VS een credit card aanvraagt zonder te beschikken over een goede Amerikaanse kredietstatus, dan wordt die credit card niet alleen geweigerd, ook je eigen kredietwaardigheid heeft daaronder te lijden, waardoor het lastiger wordt om het krediet te verkrijgen dat je nodig hebt. Als je om wat voor reden ook een keer niet hebt betaald, dan noteert het bureau jou als risico, en wordt voor die inspanning beloond door de banken. Net als bij de grote handelsbanken met hun vele filialen bij het verstrekken van leningen over de hele wereld is het geautomatiseerde systeem van afvinken in de plaats gekomen van de persoonlijke benadering.

Kredietbeoordelingsbureaus leiden een marktaanval op landen en volkeren

Hetzelfde geldt, op veel grotere schaal, in de wereld van de landenrisico’s. Hier doen de bureaus echter uitspraken over het beheer van economieën van soevereine, vrije volkeren. Toch is het probleem in de wereld van de overheidsschulden in sommige opzichten ook gewoon een uitgebreidere versie van het probleem in de wereld van het persoonlijke financiële beheer. Net als bij de persoonlijke schulden, die, gevoed door kredieten, in een onbeheersbare neerwaartse spiraal belandden, omdat de managers van de filialen van grote bankenketens hun klanten niet meer kenden, de buurt niet kenden en dus niet langer in staat waren om een intelligent oordeel te vellen over individuele gevallen, moet de wereld van de landenrisico’s het nu stellen zonder gezond verstand en evenwichtige oordelen als het over landen gaat.

In het werkelijke leven gaat geschiedenis over mensen. In de schijnwereld van kredietbeoordelaars is geschiedenis slechts een serie getallen. Boven de streep is goed, onder de streep slecht. Een ieder met een menselijk gevoel voor geschiedenis voelt en deelt de pijn van Ierland, nu het land door de markten wordt vernederd. Maar het idee dat een groot land als Spanje – vrienden van mijn ouders hebben nota bene nog gevochten en zijn gestorven voor de vrijheid van dat land – op de knieën zou moeten worden gedwongen vanwege een opwelling van een stelletje overbetaalde functionarissen dat naar beeldschermen zit te staren, is gewoonweg schandalig.

Hoe durven ze?

De kredietbeoordelingsbureaus leiden een marktaanval op landen en volkeren. We moeten ze krachtig de pas afsnijden als we dat kunnen. Dit is overigens een onderdeel van het nieuwste plan van Duitsland voor de eurozone. Vandaar dat we juist mevrouw Merkel, met al haar fouten, moeten blijven steunen, in plaats van mevrouw Muehlbronner.

Opinie

Het gevoel biedt mee

Aan de ene kant de volksvertegenwoordigers, aan de andere kant de markten“, maar die vergelijking gaat niet altijd op, aldus het Duitse weekblad Die Zeit. De politiek en de financiële handel “vormen allang een onvrijwillige, door het lot verbonden gemeenschap”, meent het weekblad, maar “ze hebben wel een communicatieprobleem”.

In tegenstelling tot wat vaak wordt aangenomen, is “de invloed van speculanten op de markten voor staatsobligaties meestal gering”. Belangrijkere spelers zijn banken, die uit naam van verzekeringsmaatschappijen of pensioenfondsen staatsobligaties kopen. “Het komt zelden voor dat pensioenfondsen of verzekeringsmaatschappijen hun kapitaal terugtrekken omdat ze van leer willen trekken tegen individuele landen. Meestal zijn ze alleen maar bezorgd om hun geld, dat ze nodig hebben om pensioenen en levensverzekeringen uit te keren.” De vrees van deze beleggers is het kernprobleem. In het geval van Griekenland, Ierland en Portugal “hebben [we] niet te maken met wilde speculatie, maar met een kopersstaking”, zegt Klaus Regling, topman van het Europese noodfonds.

Voor de politiek maakt dat de zaken er niet eenvoudiger op. Want „regeringen kunnen misschien een einde maken aan de praktijken van speculanten, maar angstige investeerders willen begrepen worden”, schrijft Die Zeit. En daar komt nog bij: “Beleggers in aandelen gaan eerder op zoek naar plausibele verhalen dan naar harde feiten”, als ze landen moeten beoordelen en brengen daarmee vaak, gedreven door angst, kuddegedrag op gang. Voor Europese politici blijft er in dat geval feitelijk maar één optie over om te re(a)geren: “In dergelijke fasen zouden politici hetzelfde moeten doen als helden in westerns, zeggen de experts: eerst handelen, dan pas praten”, adviseert Die Zeit.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp