Klitsjko, de door Merkel gecoachte oppositieleider

Sinds het begin van de pro-Europese betogingen tegen de Oekraïense regering is de voormalige bokser Vitali Klitsjko uitgegroeid tot een van de voornaamste uitdagers van president Viktor Janoekovitsj. Klaargestoomd door de christendemocraten van de Duitse bondskanselier zou hij binnenkort wel eens door meer Europese leiders kunnen worden gesteund.

Gepubliceerd op 11 december 2013 om 16:45

Dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj in dit leven geen vrienden meer zullen worden, is laatstgenoemde twee weken geleden ook duidelijk geworden. Ze waren allebei, samen met leiders uit de lidstaten van de Europese Unie en Oost-Europese landen, aanwezig op een feestmaaltijd in het voormalige paleis van de Groothertog van Litouwen, in de met kerstversieringen opgetuigde hoofdstad Vilnius.
De truffelpastei was nog niet opgediend toen de Oekraïense president een warrige monoloog inzette over de moeizame betrekkingen van zijn land met Europa enerzijds en Rusland anderzijds. Op een gegeven moment onderbrak Merkel Janoekovitsj en informeerde hem op bruuske wijze dat hij net zo goed zijn mond kon houden. “Je gaat toch niet tekenen”, zei ze botweg. De Armeense president, die vlak naast Merkel zat, keek verwonderd op.

“De deur blijft openstaan voor Oekraïne”, heeft Merkel herhaaldelijk benadrukt na het fiasco, erop wijzend dat de Europeanen nog steeds bereid waren om te praten. Maar voordat de volgende gespreksronde begint, wil de bondskanselier een nieuwe speler in het spel brengen: Vitali Klitsjko. De boomlange ex-kampioen zwaargewicht-boksen moet worden klaargestoomd als de pro-Europese opponent van de pro-Russische president Janoekovitsj. De hoop is dat hij degene zal zijn die een pro-Europees verdrag zal ondertekenen, waarvan nog steeds wordt verwacht dat het ooit werkelijkheid zal worden.

Brandpunt van inspanningen

Hoewel de term “regimeverandering” te krachtig is voor waar Duitsland naar streeft, slaat hij de plank ook niet volkomen mis. Merkels centrum-rechtse Christen-Democratische Unie (CDU) en de Europese Volkspartij (EVP), een familie van Europese conservatieve partijen, hebben Klitsjko aangewezen als hun de facto-vertegenwoordiger in Oekraïne. Het is zijn taak om de oppositie te verenigen en te leiden – op straat, in het parlement en, uiteindelijk, bij de presidentsverkiezingen van 2015. “Klitsjko is onze man” zeggen hoge EVP-politici. “Hij heeft een duidelijk pro-Europese agenda”. En Merkel heeft nog steeds een rekening te vereffenen met Poetin.

Veel van het werk vindt achter de schermen plaats. De partij van Klitsjko, de Oekraïense Democratische Hervormingsalliantie (UDAR), gevormd in 2010, werd onlangs als waarnemer bij de EVP toegelaten. De EVP-kantoren in Brussel en Boedapest trainen UDAR-mensen voor het parlementaire werk en bieden steun voor de ontwikkeling van een nationale partijstructuur. De Konrad Adenauer Stichting, die nauw verbonden is met de CDU, speelt eveneens een belangrijke rol, en Klitsjko heeft de adviseurs van Merkel uitdrukkelijk gevraagd om hulp van de stichting.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Maar Klitsjko zelf blijft het brandpunt van alle inspanningen. Hij heeft een ontmoeting gehad met Ronald Pofalla, de stafchef van Merkel, die jarenlang banden heeft onderhouden met leden van de oppositie in Oost-Europa, vooral in het autoritaire Wit-Rusland.
Hij heeft Klitsjko een aantal tips gegeven, en de ex-zwaargewicht-bokser en politieke nieuweling heeft Pofallas om advies gevraagd. Klitsjko wil bijvoorbeeld weten hoe hij moet reageren op geruchten over zijn vermeende 'avontuurtjes met vrouwen' die de Oekraïense regering heeft verspreid om zijn kansen op een levensvatbaar politiek leiderschap van het land te frustreren.

Klaargestoomd als serieus politicus

Klitsjko kan ook rekenen op de discrete hulp van Pofalla en de Duitse regering als het gaat om de presidentsverkiezingen van 2015. Zijn kandidatuur wordt momenteel juridisch gedwarsboomd. Vermoedelijk is de betreffende wet, die een burger met een verblijfsvergunning in een ander land niet als inwoner van Oekraïne beschouwt, speciaal geschreven met hem in het achterhoofd.
Hierdoor kan Klitsjko niet aantonen dat hij vóór de verkiezingen tien jaar in Oekraïne heeft gewoond, wat de grondwet als voorwaarde voor een kandidatuur stelt. Maar hij kan erop rekenen dat Merkel een beroep zal doen op president Janoekovitsj om ervoor te zorgen dat de wet de kandidatuur van Klisjko niet zal dwarsbomen.

Met dit doel voor ogen zal de ex-beroepsbokser moeten worden klaargestoomd als serieus politicus, zowel in Oekraïne als in het buitenland, hetgeen precies is wat er nu gebeurt.
[[Klitsjko heeft twee weken geleden een voorbereidende vergadering van conservatieve Europese leiders in Vilnius bijgewoond]], waarbij hij lange gesprekken heeft gevoerd met vooraanstaande leden van het Europees Parlement. Maar hij heeft Merkel niet rechtstreeks gesproken.

Politieke geloofwaardigheid

Merkel zal echter de voorbereidende bijeenkomst van de EVP vóór de volgende EU-top midden december bijwonen, en het huidige plan is om Klitsjko daarvoor opnieuw uit te nodigen. Deze keer staan er officiële fotosessies met de Europese leiders op de agenda, evenals een ontmoeting met de bondskanselier. Dat zou de politieke geloofwaardigheid van Klitsjko aanmerkelijk versterken en een belangrijke stap voor Merkel betekenen.
Maar kan Klitsjko de verdeelde oppositie verenigen, die bestaat uit zijn UDAR-partij, de Vaderland-partij van de gevangen gezette voormalige premier Julia Timosjenko en de rechts-nationalistische Vrijheidspartij? De aanhangers van Klitsjko in de EVP hopen dat de oppositie bij de presidentsverkiezingen van 2015 achter één gezamenlijke kandidaat tegen Joekovitsj zal gaan staan – en kan winnen. Dan zal Merkel haar doel van een pro-Europees leiderschap in Oekraïne hebben bereikt, en kan de tweede helft van de wedstrijd beginnen: de poging om de betrekkingen tussen de Europese Unie en Oost-Europa te herstructureren – waarbij de EU tegenover Poetin zal komen te staan.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp