Feldheim, een model van zelfvoorzienendheid

Petra Richter heeft niet veel woorden nodig om het succesverhaal uit de doeken te doen dat haar gemeente een beetje wereldfaam heeft bezorgd. Het alternatief is gewoon op het juiste moment gekomen, zegt het dorpshoofd van Feldheim. Het kleine dorp ten zuidwesten van Berlijn is de eerste en tot nu toe enige energie-autarkische gemeente van Duitsland. Daarom komen er jaarlijks zo'n drieduizend bezoekers uit de hele wereld naar het Brandenburger dorpje met slechts 130 inwoners, dat ondanks zijn ligging op 150 meter hoogte bepaald niet makkelijk te vinden is.

Alles is geleidelijk aan ontstaan, vertelt dorpshoofd Richter. In 1997 kwamen de eerste vier windmolens. Intussen zijn dat er 43, die ieder jaar 140.000 megawattuur stroom produceren. Omdat ze dagelijks met alternatieve energiebronnen te maken hadden, begonnen de plaatselijke boeren over de bouw van een biogasinstallatie na te denken. Ze gingen te rade bij de initiatiefnemer van de windmolens, Michael Raschemann, die gevraagd werd een concept te bedenken.

Twee elektriciteitsnetten

Hij kwam erachter dat je met de 4,3 miljoen kilowattuur warmte uit de biogasinstallatie niet alleen de varkensstallen en het kantoor van de boerenbond kon verwarmen, maar ook het hele dorp. Destijds stookten velen nog met houtovens. Bij anderen was de eerste centrale verwarming, die pas na de Wende was aangelegd, alweer kapotgegaan. De bereidheid om iets nieuws te proberen was groot geweest, zo herinnert het dorpshoofd zich: “Bijna iedereen was van meet af aan enthousiast”.

Na enige vergaderingen werd besloten de Feldheim Energie GmbH & Co. KG op te richten. Die moest niet alleen voor behaaglijke temperaturen in alle Feldheimer huishoudens zorgen, maar ook voor de distributie van de de stroom, die met behulp van de windmolens voor de deur werd geproduceerd.

Zo eenvoudig was het echter niet. Want E.On-Edis, de eigenaar van het plaatselijke elektriciteitsnet, wilde zijn leidingen niet ter beschikking stellen. Er moesten nieuwe leidingen worden aangelegd. Daardoor ontstond de merkwaardige situatie dat er tegenwoordig in Feldheim twee elektriciteitsnetten zijn; de oude aansluitingen zijn afgesloten.

Aardwarmte

Feldheim Energie moest voor het nieuwe elektriciteitsnet zo'n 400.000 euro opbrengen. Daarvoor was het ingelegde geld van de stille vennoten nét genoeg. Lid worden kunnen louter grondeigenaren uit het dorp, evenals ondernemingen, de kerk, het waterleidingbedrijf en de stad Treuenbrietzen, waartoe Feldheim bestuurlijk hoort. De inleg bedraagt drieduizend euro voor stroom én warmte, of de helft daarvan als slechts één van beide producten wordt afgenomen.

De aanleg van het elektriciteitsnetwerk was echter een schijntje in vergelijking met de 1,7 miljoen euro die het verwarmingsnetwerk kostte. Dat konden de inwoners van Feldheim slechts financieren doordat de Europese Unie en de deelstaat Brandenburg de helft van het benodigde geld subsidieerden. Voor de rest heeft Feldheim Energie een lening met een looptijd van vijftien jaar opgenomen, waarvan de aflossing volgens plan verloopt.
[[Bijna iedereen heeft meegedaan en zich voor tien jaar vastgelegd. Slechts twee van de veertig huishoudens waren niet te overtuigen]]. Bovenop de 38 particuliere klanten komen nog de boerenbond, de gemeente, het waterbedrijf en de kerk. 35 huishoudens maken gebruik van het drie kilometer lange verwarmingsnetwerk. De overige drie benutten aardwarmte.

10% goedkoper

Wie echter voor het alternatieve net heeft gekozen, heeft al behoorlijk wat geld bespaard. Sinds 2009 wordt er warmte geleverd. Een jaar later volgde de invoering van de ecostroom van de windmolens. De gemiddelde prijs per kilowattuur ligt in Duitsland op 28 cent. De inwoners van Feldheim betalen daarentegen slechts 16,6 cent, omdat ze de stroom rechtstreeks van de producenten betrekken.
Dit ongebruikelijk gunstige tarief is overigens louter op grond van een speciale regeling mogelijk. Maar slechts een fractie van rond een half procent van de geproduceerde stroom gaat volgens de woordvoerder van het elektriciteitsbedrijf, Werner Frohwitter, naar Feldheim. De rest gaat naar het openbare net. Met hun verwarmingskosten zijn de Feldheimers tien procent goedkoper uit dan de rest van het land.

Bio-energiedorp

Feldheim heeft zich ontpopt als een modeldorp voor milieuvriendelijke energie. In 2009 werd naast de biogasinstallatie een houthakselinstallatie gebouwd, die er op koude winterdagen voor zorgt dat het in de oude boerderijen altijd behaaglijk warm blijft. In 2010 werd Feldheim uitgeroepen tot bio-energiedorp. Het geld van de hiermee samenhangende prijs heeft de gemeente meteen weer gebruikt voor de verdere ontwikkeling van duurzame energie.
Ook economisch is de milieuvriendelijke energie inmiddels een niet onbeduidende factor in de kleine gemeente geworden. De landbouw domineert weliswaar net als vroeger en biedt aan dertig mensen werk. Maar ook de firma EQ-SYS, die metalen onderdelen voor zonnepanelen maakt, heeft 21 arbeidsplaatsen geschapen.

Ecotoeristen uit de hele wereld stromen jaarlijks naar het dorp, ook al is er niet eens meer een herberg. Het vroegere restaurant is door de Vereniging voor Nieuwe Energie in Feldheim tot onderzoekscentrum omgebouwd. De Vereniging verzorgt tours door het ecodorp in het Duits, Engels, Frans en Spaans, maar nog niet in het Japans, hoewel veel Japanners dankzij de ramp met de kerncentrale van Fukushima de weg naar Feldheim al hebben gevonden.