Poolse douanebeambten controleren een Tsjetsjeense familie in het Poolse station Terespol. Veel asielzoekers uit Oost-Europa proberen via dit station de EU binnen te komen.

Gedublineerde asielzoekers

Karina en Rouslan vluchtten van Tsjetsjenië naar Frankrijk, van waaruit ze werden uitgezet naar Polen, hun toegangspoort tot Europa. Le Monde maakte een reportage over dit absurde traject gedicteerd door de Dublin II-Verordening.

Gepubliceerd op 18 januari 2011 om 12:35
Poolse douanebeambten controleren een Tsjetsjeense familie in het Poolse station Terespol. Veel asielzoekers uit Oost-Europa proberen via dit station de EU binnen te komen.

Ze herinnert zich de zonovergoten markt van Tours in augustus 2008. "Het was daar zo mooi, zo schoon." Er verschijnt een glimlach om haar mond. Ze herinnert zich het park waar ze met vrienden wandelden. Tsjetsjenen, net als zij, die enkele jaren daarvoor via Polen in Frankrijk waren aangekomen.

Destijds was ze zwanger. Ze dachten dat het gevaar geweken was. Helaas! Hun geluk duurde niet lang en hun leven kreeg opnieuw een andere wending. Nee, het was geen hel. Maar ze kwamen wel in het gebruikelijke circuit van omzwervingen van afgewezen asielzoekers terecht.

Binnen enkele dagen voegden Karina, 25 jaar, en Rouslan, 27 jaar, zich bij het onzichtbare leger van de zombies van Europa. Dat was hun eigen schuld of in ieder geval een beetje. Waren ze niet zelf naar de prefectuur van Tours gegaan om zich te laten registreren? Hadden ze niet enkele dagen daarna opnieuw die instantie bezocht, omdat ze uitgenodigd waren om 'papieren af te halen'?

Het vervolg staat in hun geheugen gegrift, alsof het de dag van gisteren betreft: de politieagenten die plotseling bij het loket opdoemden, de nacht op het politiebureau, de politieauto's waarin ze 's ochtends geboeid moesten plaatsnemen, het vliegveld van Roissy, het einde van de droom. Karina's glimlach is verdwenen. Vanaf hier kun je Warschau met de auto in ruim een half uur bereiken. Frankrijk is lichtjaren ver weg.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Het waren de politieagenten in Tours die een naam gaven aan de tegenspoed die hun was overkomen: Dublin. In 2003 heeft de Ierse stad zijn naam gegeven aan de Dublin II-Verordening, die geldt voor alle landen van de Europese Unie (EU), waarvan Polen sinds 2004 lid is.

Dublin-claimanten

Volgens deze verordening moet een asielzoeker asiel aanvragen in het land van binnenkomst, dat wil zeggen het eerste EU-land waar hij voet aan de grond zet (en waar zijn vingerafdrukken worden afgenomen). Als de asielzoeker zich niet in het land bevindt dat voor de behandeling van zijn dossier verantwoordelijk wordt geacht, moet hij aan dat land worden overgedragen. "We dachten dat het moeilijkste was de grens over te steken en Frankrijk te bereiken, maar hadden er niets van begrepen!" zegt Rouslan met een bedroefde glimlach.

Het kleine huis aan een weiland, waar het stel uiteindelijk samen met hun kind terecht is gekomen, ligt op het platteland, ten westen van Warschau. Daar betalen ze een torenhoge huur voor een piepklein kamertje. In het huis wonen nog twee andere Tsjetsjeense gezinnen. In Polen bevinden zich duizenden van zulke zogenaamde Dublin-claimanten.

Dublin-claimanten zijn mensen die zich in West-Europa wilden vestigen, daar werden opgepakt, en vervolgens werden teruggestuurd naar het eerste EU-land waar ze arriveerden, ofwel: terug naar af. Hun enige gedachte is opnieuw te vertrekken. Want Polen, dat in 2007 tot de Schengenruimte is toegetreden, "blijft een doorreisland voor migranten", stellen Krystyna Iglicka (Centrum voor Internationale Betrekkingen in Warschau) en Magdalena Ziolek-Skrzypczak (Ludwig-Maximilian Universiteit in München) in een onderzoek naar migratie in Polen, dat in september door het Migration Policy Institute (MPI) op internet is geplaatst.

De deelname aan Schengen is een "schertsvertoning" en heeft vooral geleid tot een "herinvoering van repressieve maatregelen", meent op haar beurt de Poolse onderzoekster Paulina Nikiel, in het rapport van het Migreurop-netwerk, Aan de grenzen van Europa, dat sinds begin november op internet is te vinden. De afgrendeling van Polen maakt het tot een "bufferstaat", zodat het een "bestemmingsland" wordt, voegt mevrouw Nikiel daaraan toe, naar het voorbeeld van Marokko, waar veel potentiële emigranten stranden.

In de detentiecentra heerst wat lijkt op een gevangenisregime

Polen is een "arm land, met minder middelen dan Frankrijk, België of Duitsland", merkt Anna Kuhn, voorzitter van het Polen-Tsjetsjenië Comité, op. Hoewel de opvang van vreemdelingen, vooral vluchtelingen, de afgelopen vijf jaar aanzienlijk is verbeterd, is er niets idyllisch aan hun situatie.

In de detentiecentra heerst wat lijkt op een gevangenisregime: "De bewegingsvrijheid wordt ernstig belemmerd en blijft beperkt tot toiletbezoek en één uur wandelen per dag", aldus Paulina Nikiel. De meeste personen die in deze gesloten centra verblijven, onder wie "hele gezinnen, inclusief minderjarigen", zijn doorgaans mensen zonder papieren of asielzoekers, die schuldig zijn bevonden aan illegale grensoverschrijding of een poging daartoe. Uiteindelijk belanden deze mensen, na een verblijf van enkele maanden tot maximaal een jaar, allemaal op straat.

Van de ongeveer 10.500 asielzoekers die in 2009 zijn geregistreerd, is slechts een handjevol 'uitverkoren'. "Van 1992 tot 2009 hebben niet meer dan 3.113 asielzoekers een vluchtelingenstatus gekregen", ofwel 3,5 procent van alle asielzoekers, melden mevrouw Iglicka en mevrouw Ziolek-Skrzypczak in hun onderzoek. Minder dan 4 procent! Onder deze gelukkigen bevinden zich Tsjetsjenen, maar ook staatsburgers uit Bosnië-Herzegovina, Somalië, Wit-Rusland, Afghanistan, Sri Lanka en Irak.

Frankrijk en Oostenrijk: eerste landen die Tsjetsjenen massaal wegstuurden

Van de 4.000 Georgiërs die in 2009 in Polen asiel hebben aangevraagd, heeft niemand asiel gekregen. Het wekt dan ook geen verbazing dat veel migranten hun geluk liever meer in het Westen beproeven. Degenen die pech hebben, worden daarmee aan het rijtje 'gedublineerden' toegevoegd.

"Frankrijk en Oostenrijk waren de eerste landen die Tsjetsjenen massaal naar Polen terugstuurden", zegt Issa Adayev, die onlangs in Warschau binnen de stichting Other Space een opvangcentrum voor vluchtelingen heeft geopend. Volgens deze Tsjetsjeense activist is "deportatie" van Tsjetsjenen naar Moskou "geen zeldzaamheid" meer. Verscheidene van deze "gedeporteerden" zouden zijn "verdwenen", aldus Issa Adayev.

Net als de andere hoofdsteden van de EU - Parijs, Wenen of Berlijn - heeft Warschau er geen behoefte aan het regime van Vladimir Poetin tegen zich in het harnas te jagen. De tijd ligt ver achter ons dat de Franse minister van Immigratie, Brice Hortefeux, de prefecten meedeelde dat "terugsturen naar Polen op grond van de Dublin-Verordening niet wenselijk was", gezien de situatie in Tsjetsjenië en het risico dat mensen via Wit-Rusland of Oekraïne aan Rusland zouden worden overgedragen, zoals staat te lezen in een persbericht van de organisatie Forum Réfugiés. Dat was in juli 2007. Een jaar voordat Rouslan en Karina op pad zouden gaan. En een jaar voordat de Franse regering haar beleid radicaal zou omgooien.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp