Premier José Sócrates, Voorzitter van de Europse Comissie Jose Manuel Barroso en Bondskanselier Merkel op de Pools-Tsjechische grens, 21 december 2007.

Het gekibbel achter de schermen

Terwijl Portugal niet aan een vernederende reddingsoperatie van de EU en het IMF lijkt te ontkomen en er besprekingen worden gevoerd over uitbreiding van het stabiliteitsfonds, nemen de spanningen binnen de eurozone toe. Het gekibbel tussen de leiders en "Europa's grote communicatieprobleem" zijn daar deels debet aan.

Gepubliceerd op 19 januari 2011 om 15:48
Premier José Sócrates, Voorzitter van de Europse Comissie Jose Manuel Barroso en Bondskanselier Merkel op de Pools-Tsjechische grens, 21 december 2007.

Angela Merkel zat midden in een bespreking over de eurocrisis toen de telefoon rinkelde in de blinkende bondskanselarij in Berlijn. De Portugese premier José Sócrates was aan de lijn. Hij belde vanuit Lissabon en vroeg om hulp. Portugal is mogelijk het derde van de in totaal zeventien eurolanden, dat onder het gewicht van zijn staatsschuld zal bezwijken en een financiële injectie nodig heeft. In deze reddingsoperatie moet Duitsland een hoofdrol spelen. Volgens getuigen klonk Sócrates wanhopig en sprak hij op vleiende toon.

Hij vroeg Merkel wat hij moest doen en beloofde op al haar eisen in te gaan. Hij maakt echter één belangrijk voorbehoud. Hij zou niet om geld vragen, niet om een reddingsoperatie die aan uiterst strenge voorwaarden gebonden was. Volgens berichten die in Berlijn circuleren, liet Merkel Sócrates wachten en polste zij de mening van haar machtige bezoekers: Dominique Strauss-Kahn, de Fransman die aan het hoofd staat van het Internationaal Monetair Fonds, en Giulio Tremonti, de zeer gerespecteerde Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken die onlangs heeft gelobbyd voor de invoering van euro-obligaties als onderdeel van de oplossing van de jarenlange crisis. Strauss-Kahn, de Duitssprekende baas van het IMF, reageerde afwijzend op het dilemma van Sócrates. De Portugese smeekbede was zinloos, zei hij, omdat Sócrates eventuele adviezen toch niet zou opvolgen.

Dreiging vergroot door wrijving politieke leiders

Deze gedachtewisseling, die vorige week in Berlijn plaatsvond, vormt een illustratie van wat een Duitse topambtenaar "Europa's grote communicatieprobleem" noemt. In een van de ergste crises die de EU ooit heeft meegemaakt, is het vertrouwen tussen belangrijke beleidsmakers en besluitvormers bijzonder klein, waardoor het zoeken naar een uitweg uit het existentiële probleem van de euro enorm wordt bemoeilijkt.

De EU-ministers van Financiën worstelden deze week in Brussel met het jongste eurovraagstuk: hoe kan het noodfonds van 750 miljard euro, dat vorig jaar mei is ingesteld, worden aangepast? De bijeenkomsten leidden tot een patstelling. Door sommigen - de Europese Commissie voorop - werd opgeroepen om de maximale lening aan landen in nood onmiddellijk te verhogen, terwijl Duitsland het kamp aanvoerde van landen die zich terughoudender opstelden: volgens de Duitsers was er geen haast bij om het fonds aan te vullen of de leenactiviteiten uit te breiden.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De economische fundamenten in de eurozone bewegen zich in tegengestelde richtingen: Duitsland en de Noord-Europese landen komen sterk uit de recessie, maar Zuid-Europa zit gevangen in een vicieuze cirkel van schuld en deflatie. Hierdoor en vanwege de staatsschuldproblemen van een zestal landen is de euro in gevaar gekomen. De dreiging wordt echter nog vergroot door de wrijving tussen de politieke leiders die de crisis moeten bezweren.

"Hou je mond, dit is je geld niet!"

Op dezelfde dag dat Sócrates vorige week door Berlijn werd gebruuskeerd, kondigde Commissievoorzitter José Manuel Barroso in Brussel aan dat het noodfonds voor de euro moest worden versterkt. Merkel en haar minister van Financiën, Wolfgang Schäuble, betitelden de bemoeienis van Barroso publiekelijk als "onnodig". Privé zei de bondskanselarij tegen Barroso dat hij zijn mond moest houden en zich niet moest bezighouden met de 440 miljard euro waarvoor de regeringen van de eurolanden borg stonden, omdat het zijn geld niet was.

Het hele afgelopen jaar was er al onderlinge wrevel. De uitvoering van het reddingsplan voor Griekenland in mei werd voorafgegaan door onaardige opmerkingen over en weer over herstelbetalingen in verband met de Tweede Wereldoorlog. In november, toen Ierland werd vernederd, beklaagde Dublin zich op bittere toon over het feit dat het door de grote mogendheden binnen de EU werd gekoeioneerd. Nu is het de beurt aan Portugal en Spanje om de pijn en de druk te voelen.

Belangrijke fondsbeheerders zijn niet onder de indruk

Olli Rehn, eurocommisaris voor Monetaire Zaken, waarschuwde vandaag voor "zelfingenomenheid" bij lidstaten die weigeren het reddingsfonds te reorganiseren en uit te breiden. Opnieuw was Duitsland het doelwit van deze discrete schimpscheut. Maar de Duitse regering maakt zich niet echt zorgen om Portugal. Zij denkt dat de economie van dat land te klein is om het lot van de euro in belangrijke mate te beïnvloeden. Wat Ierland en Griekenland betreft huldigde zij hetzelfde standpunt. Samen vertegenwoordigen deze drie landen minder dan 5 procent van het bruto binnenlands product van de EU, in totaal 12 biljoen euro.

De voornaamste zorg van de kernlanden van de eurozone is het vertrouwen van internationale beleggers in de eenheidsmunt. Het is vanwege het tanende vertrouwen, vooral binnen de VS, in de reddingsmaatregelen van de eurozone en niet zozeer vanwege de benarde positie van Portugal dat de Europese Centrale Bank en de Europese Commissie aandringen op een ambitieuzer en flexibeler reddingsinstrument. Belangrijke fondsbeheerders, met name in de VS, vrezen dat de dagen van de euro zijn geteld. Zij zijn niet onder de indruk van Europa's reactie op de crisis en stoten hun investeringen af. "De markten hebben geen vertrouwen in het maatregelenpakket. Sommige Amerikanen geven de euro nog slechts een paar jaar", zei een hoge ambtenaar van de EU.

Een uitweg uit de crisis

Brussel wil meer beschikbaar geld

Europese regeringsleiders hebben "een compleet plan" in handen, afkomstig van de eurocommissaris voor Monetaire Zaken, om uit de schuldencrisis in de eurozone te komen, aldus het Duitse weekblad Der Spiegel. Eurocommissaris Olli Rehn verzoekt de lidstaten in een document van elf pagina's om hun arbeidsmarkt te hervormen en om te snijden in hun sociale uitgaven. In dit document wordt echter vooral een herziening van het Europese noodfonds geschetst.

Het is de wens van de Europese Commissie om het Europese noodfonds daadwerkelijk te laten beschikken over de 440 miljard die regeringen afgelopen mei op tafel hebben gelegd. Aangezien slechts enkele landen een AAA-rating hebben, afgegeven door kredietbeoordelaars, moet het Europese noodfonds op dit moment flinke garanties betalen op zijn leningen en kan er slechts 250 miljard worden gemobiliseerd ter ondersteuning van lidstaten die in de problemen zijn geraakt. Juist daarom worden de landen met de beste ratings, Duitsland voorop, verzocht om de grootste bijdrage te leveren aan het noodfonds, en juist daarom verzet Berlijn zich tegen een verdere groei van het fonds.

De Europese Commissie stelt bovendien voor om het Europese noodfonds in staat te stellen obligaties te kopen van landen die in de problemen zijn geraakt, waarmee de Europese Centrale Bank kan worden ontlast, en om landen te hulp te komen die hun obligaties, waarvan de rente te hoog is, willen terugkopen, om zo hun staatsschuld te verlagen. Tot slot zou de "boeterente" minder hoog zijn wanneer een land een beroep kan doen op de middelen van het Europees noodfonds.

"Als de Europese commissie haar plannen doorzet, is het duidelijk wat er gaat gebeuren", schrijft Der Spiegel. "De landen in kwestie hebben in dat geval minder schulden uitstaan bij nationale en internationale investeerders, maar des te meer bij hun partners binnen de eurozone".

Deze reddingsmiddelen zouden ook moet worden toegepast op banken in moeilijkheden. De lidstaten hebben nog tot begin februari de tijd om wijzigingen op de voorstellen van Olli Rehn in te dienen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp