Kies een taal
Wat is wijsheid, nu de Brusselse banencarrousel op gang is gekomen? Er is niet één strategie, leert een serie gesprekken met EU-ambtenaren, Brusselse ambassadeurs en oud-ambassadeurs. De tweede les: strategieën zijn niet alles. “Er is ook zoiets als geluk en toeval”, vertelt een voormalig ambassadeur van een kleinere lidstaat.
Neem de benoeming van Barroso in 2004 tot Commissievoorzitter. “Op dat moment zaten de regeringsleiders met hun handen in het haar. De Belgische kandidaat Verhofstadt was gevetood door Groot-Brittannië, de Britse kandidaat Patten werd niet serieus genomen. De leiders keken elkaar aan en toen viel hun oog op de Portugese premier Barroso. Die was onbekend, dus niet omstreden, een christen-democraat en kon thuis wel gemist worden. Zo werd Barroso Commissievoorzitter, zonder enige campagne.”
In dezelfde categorie verrassingen viel de benoeming in 2009 van de Belg Van Rompuy tot eerste EU-president. Ook hier legden eerst andere potentiële kandidaten het loodje - Blair (te dominant), Juncker (veracht door Frankrijk), Balkenende (niet overtuigend) - zodat uit het niets en zonder strategie de grijze Van Rompuy naar voren kon rollen. Dat hij voor België moeilijk misbaar was (hij leidde het land nog geen jaar in politiek turbulente tijden) deed er even niet toe. En diezelfde nacht werd tot ieders verbazing - en vooral die van haarzelf - Ashton verkozen tot EU-buitenlandchef. De Britse had niet eens een dankwoordje voorbereid.
Wespennest
“Toeval telt”, analyseert een ervaren EU-ambtenaar. “Maar de benoemingen zijn ook weer geen loterij. De regeringsleiders zijn iets te berekenend om simpelweg te gokken. Al heb je lang niet alle factoren in de hand, met een goede voorbereiding kun je geluk een beetje afdwingen.”
Lidstaten doen er goed aan vooraf de vier W's te beantwoorden: wie willen ze naar voren schuiven, voor welke post en wanneer moeten ze toeslaan. De vierde W is die van de wonderbaarlijke speling van het lot, waarop het per definitie moeilijk inspelen is. De W's bieden enig houvast in het verder uiterst complexe spel om de poppetjes. Rubiks kubus is een stapeltje babyblokken vergeleken met de Brusselse banenpuzzel.
Wat de keuze van de nieuwe Commissievoorzitter dit keer extra bemoeilijkt, is dat het Europees Parlement de Luxemburgse oud-premier Juncker naar voren heeft geschoven als dé kandidaat. Het parlement zegt dat de kiezer Juncker wil. Een bewering waar het nodige op kan worden afgedongen, maar die niettemin de regeringsleiders voor het blok zet. Zij moeten de Commissievoorzitter voordragen, het parlement dient hem of haar goed te keuren. En de parlementariërs dreigen iedereen die geen Juncker heet naar huis te sturen.
Steeds meer regeringsleiders betreuren dat ze actief (Merkel, Rutte) of passief hebben bevorderd dat het parlement met eigen kandidaten voor het Commissievoorzitterschap kwam. “Een wespennest” noemt Bot het. Inmiddels hebben de leiders Van Rompuy op pad gestuurd om een kandidaat te vinden die op ieders steun (premiers en parlementariërs) kan rekenen. Een bloedbad moet worden voorkomen, [[Brussel is geen kermisschiettent met altijd prijs]].
Geluk bij een ongeluk
Niet voor niets probeert Van Rompuy de onvermijdelijk bittere pil voor velen te vergulden via een breder pakket met topbenoemingen (zijn eigen opvolger, buitenlandchef, vaste voorzitter Eurogroep) én een serie beleidsprioriteiten waar de nieuwe Commissievoorzitter zich aan moet houden. Voor ieder wat wils, voor allen een compromis.
Geluk bij een ongeluk is dat Van Rompuy als voormalig Belgisch politicus geknipt lijkt om het personele pakket samen te stellen. De topbenoemingen vormen een evenwichtsoefening tussen de politieke kleur van de kandidaten, de omvang van de lidstaat waar ze vandaan komen, de geografische ligging, oude of nieuwe lidstaten, euroland of niet, man of vrouw. “Het is de kunst om het ontbrekende stukje in de puzzel te worden”, adviseert een hooggeplaatste EU-ambtenaar aan potentieel geïnteresseerden. “Dat betekent dat je de komende weken constant op de loer moet liggen en je regering heel veel moet bellen.”
Geen zinvolle dagvulling voorhanden
Zodra de Commissievoorzitter is aangewezen, ontbrandt de strijd om de overige portefeuilles in het dagelijks bestuur van de Unie. Ook hier is, net als in de liefde, veel toegestaan. [[Voordringen, natrappen, bluffen en blaffen, het mag allemaal]] want met 27 Commissarissen naast de voorzitter is er niet voor iedereen een zinvolle dagvulling voorhanden. Wie straks Commissaris voor Uitbreiding wordt, ziet vijf rustige jaren tegemoet. Visserij is net zo leeg als de zeeën en de Commissaris voor Cultuur en Meertaligheid zorgt ook beter voor een paar goede hobby's.
Voor welke strategie ook wordt gekozen, haast is geboden. Eind juni komen de regeringsleiders opnieuw bij elkaar in Brussel en de hoop is dat Van Rompuy zijn magische poppetjespakket dan rond heeft. Een EU-ambtenaar: “Als het langer duurt, wordt het beschamend. Je zit dan al een maand na de Europese verkiezingen. Je zou zeggen dat 28 verantwoordelijke regeringsleiders en een Europees Parlement in die tijd in staat moeten zijn een Commissievoorzitter te kiezen. De EU is toch geen België of Nederland waar een kabinetsformatie maanden kan voortslepen?”
