Kies een taal
Het plotselinge aftreden van de premier van Kroatië Ivo Sanader [die op 1 juli is opgevolgd door Jadranka Kosor] heeft deels te maken met het feit dat de inspanningen van Zagreb voor toetreding tot de Europese Unie verzanden. De situatie is tekenend voor de moeilijkheden waarmee alle regeringen in het gebied te kampen hebben nu zij hun kansen om toe te kunnen treden tot de EU kleiner zien worden. Overigens staan de ‘goede buurverhoudingen’ daar op verscheidene andere fronten onder druk, met name vanwege de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo en het nog immer actuele geschil tussen Griekenland en de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië (FYROM) inzake de naam van deze laatste. Zo begint de teloorgang van de Europese droom verstrekkende gevolgen te krijgen voor het binnenlandse beleid van de gehele westelijke Balkan.
Algemeen werd aangenomen dat Kroatië goede kansen had om het 28e lid van de EU te worden, en in april van dit jaar is het land toegetreden tot de NAVO. Maar het stuklopen van de onderhandelingen die onder leiding van de EU werden gevoerd over een 18 jaar oud grensgeschil met Slovenië – dat in de baai van Piran een corridor wenst om toegang te hebben tot de internationale wateren – heeft Brussel ertoe gebracht de volgende onderhandelingsronde inzake toetreding te annuleren. Zweden, dat Tsjechië is opgevolgd aan het hoofd van de EU, heeft zijn steun aan het beginsel dat "het grensgeschil een bilaterale kwestie is die uitsluitend door Slovenië en Kroatië kan worden opgelost" ingetrokken. Carl Bildt, de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken, heeft een oproep gedaan tot "een bezinningsperiode voor beide landen".
Terrotoriumdrift
Het lijkt er dus op dat er voorlopig geen nieuwe Europese geschiedenis zal worden geschreven en de Kroatische ambities voor onbepaalde tijd worden uitgesteld. Dit is een punt dat door Sanader in zijn in allerijl opgestelde afscheidsspeech werd aangehaald. Zo verklaarde hij onder meer dat "de EU [...] en het Europese uitbreidingsproject geen enkele kans van slagen hebben als binnen de Europese praktijk chantage in het vervolg normaal wordt gevonden". Zoals in de conclusies van het Tsjechische voorzitterschap al in herinnering werd gebracht, betreuren sommigen het zeer dat "de onderhandelingen niet vorderen" en dat het "gebrek aan officiële progressie in de onderhandelingen met Kroatië [...] de werkelijke vooruitgang die door Kroatië in de praktijk is geboekt niet goed weerspiegelt". Al zegt Sanader nog met zoveel nadruk: "Mijn taak is volbracht, mijn politieke leven houdt vandaag op", is het in feite zijn onvermogen het territoriale geschil met Slovenië op te lossen dat heeft gezorgd voor het stranden van zijn politieke ambities, te weten toetreding tot de Europese Unie.
Het aftreden van Sanader was een dag eerder al voorafgegaan door dat van Ivica Bocevski, de Macedonische vice-premier belast met het dossier van de toetreding van zijn land tot de EU. Op een wijze die sterk aan Sanaders woorden doet denken, heeft Bocevski verzekerd dat "mijn bijdrage aan de huidige regering absoluut tot het verleden behoort". Ook al heeft Macedonië in 2005 de status verkregen van kandidaat voor het EU-lidmaatschap, het eigen streven van het land deel te gaan uitmaken van EU en NAVO heeft toch onder meer geleden onder de onenigheid die nog steeds bestaat tussen Skopje en Athene [Griekenland verzet zich ertegen dat de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië – voorlopig de officiële naam, in het Engels afgekort tot FYROM – zich Macedonië wil noemen].
Gevolgen voor de politiek in de regio
Griekenland heeft de poging van Macedonië om toe te treden tot de NAVO gedwarsboomd. Niets lijkt te wijzen op een spoedige oplossing van dit conflict. De onvoldoende voortgang op het gebied van de door de EU noodzakelijk geachte hervormingen heeft Skopje in Brussel een slecht rapportcijfer bezorgd, waardoor toetredingsonderhandelingen nog niet in zicht zijn. De mogelijke toetreding heeft aanzienlijke invloed gehad op het beleid in het hele gebied en heeft het de politieke leiders en hun partijen mogelijk gemaakt de benodigde kiezerssteun en politiek kapitaal te verzamelen voor de vaak omstreden hervormingen. In ruil hiervoor moesten zij laten zien werkelijk op weg te zijn naar Europa.
Nu deze hoop langzamerhand in rook opgaat door de onzekerheid in verband met de internationale financiële crisis, het uitstellen van de ratificatie van het Verdrag van Lissabon en het groeiende scepticisme dat de uitbreiding oproept, lopen de politieke formaties die in meerderheid ingezet hebben op de voordelen die onlosmakelijk verbonden zijn met toetreding tot de EU aanzienlijk risico op nog grotere moeilijkheden.
Andere geschillen kunnen wel eens lastiger uit de wereld te helpen zijn dan de frictie tussen Slovenië en Kroatië, of het nu gaat om naam (tussen FYROM en Griekenland), status (met betrekking tot Kosovo) of grondwethervormingen (zoals in Bosnië-Herzegovina). De omstandigheden van het vertrek van Sanader zijn dus gedoemd een terugkerend verschijnsel te worden binnen de politiek van het gebied, waardoor de droom van de Balkanstaten om aanvaard te worden door de EU en te mogen toetreden telkens wordt uitgesteld.
