De Hongaarse premier Orbán geeft een speech in Boedapest. Herfst 2010.

Meerderheidsdictatuur gebeiteld in marmer

De nieuwe Hongaarse grondwet die op 18 april door het parlement werd goedgekeurd is de kroon op de 'nationale revolutie' van premier Orbán. Het dagblad Népszabadság vindt echter dat deze negentiende-eeuwse ideeën in een nieuw jasje een gevaar voor het land zijn.

Gepubliceerd op 19 april 2011 om 12:45
De Hongaarse premier Orbán geeft een speech in Boedapest. Herfst 2010.

Deze grondwet is het resultaat van een macht die de macht wettelijk in handen heeft: die van de dictatuur van een parlementaire meerderheid (Fidesz, de partij van premier Viktor Orbán heeft tweederde van de zetels in het parlement). Toch is dit zo ouderwets dat wij een denker uit de negentiende eeuw moeten citeren, Tocqueville, om ons te realiseren dat de dictatuur van de meerderheid een reëel gevaar vormt voor de gemeenschap.

Deze meerderheid verwart "volk" en "natie" en brengt ze ten offer op het altaar van de machtsstrijd. Wanneer het uitkomt, wordt het volk (in de geest van de negentiende eeuw wil dat zeggen: de natie) voor de staat geplaatst, wordt er een beroep op gedaan en wordt er een sterke staat opgebouwd die het volk, de natie ("de mensen") alleen maar goed kan doen. De staat (het algemeen belang) wordt gezien als een constructie die van bovenaf aan de burgergemeenschap kan worden opgelegd. Europese tradities worden overboord gezet en er ontstaat ruimte voor een autoritair bestuur.

Volgens de Europese tradities is de grondwet het door de burgergemeenschap vastgestelde kader voor het gemeenschappelijke leven. Omdat wij niet in een revolutionair tijdperk leven, kan dit kader niet worden vastgesteld door een parlementaire meerderheid. Kenmerk van een democratie is immers de eigenschap dat de parlementaire meerderheid verandert terwijl het kenmerk van de grondwet is dat die permanent is en de belangen van de hele gemeenschap dient, onafhankelijk van politieke schommelingen. Voorzichtige landen laten dit juridische werk over aan afgevaardigden van verschillende politieke kleur en houden er geen referendum over waarvan de waarde discutabel is.

De nieuwe grondwet is geen grondwet van de burgers. Dat zou volgens Hobbes en Locke de consensus van een gemeenschap moeten zijn, gebaseerd op het vrije oordeel van de burgers en waarop hun gemeenschappelijke leven is gebaseerd. Hobbes en Locke werd verweten dat een georganiseerde gemeenschap die deze principes volgt, niet leefbaar zou zijn omdat het sociale contract ook betrekking moet hebben op het eigen culturele erfgoed.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Zonder morele steun volk vormt de staatsmacht een grote bedreiging

De opstellers van de nieuwe grondwet waren zich daarvan bewust en hun verantwoordelijkheid is daarmee alleen maar groter geworden toen zij de culturele ruimte vaststelden waarbinnen de Hongaarse burgers (zouden) moeten leven. Deze ruimte is het resultaat van de overwinning van de huidige dominante meerderheid binnen een cultuurstrijd - alsof er een overwinnaar tevoorschijn zou kunnen komen uit deze Kulturkampf. Er wordt geprobeerd deze principes nieuw leven in te blazen. In de negentiende eeuw speelden zij een revolutionaire rol maar tegenwoordig zijn het niet meer dan populistische leuzen. De symbolen van weleer zijn nu niet meer dan allegorieën. Men probeert ons een eenvormig nationalisme op te leggen door te verwijzen naar de kroon van St. Etienne [grondlegger van het Hongaarse koninkrijk aan het eind van de tiende eeuw] in plaats van een veelkleurig patriottisme terwijl Hongarije deel uitmaakt van de Europese gemeenschap waarin de natiestaten plaats maakten voor cultuurstaten.

Laten we St. Augustinus en een van de fundamentele ideeën uit zijn De civitate Dei [Over de stad Gods] hier eens noemen: "Er volgt geen enkele morele verplichting uit geschreven grondwetten en wetten als deze niet de uitdrukking zijn van een constitutie die in het hart van de burgers ligt verankerd. Als deze morele steun ontbreekt, kan de macht van de Staat een grote bedreiging vormen."

De verpletterende meerderheid van de Hongaren staat nog onverschillig tegenover de nieuwe grondwet. Deze meerderheid zal gaan protesteren wanneer er, in navolging van het patriottische credo dat in het considerans van de nieuwe grondwet werd opgenomen, wetten worden opgesteld die de burgers voorschrijven hoe zij moeten leven; een ongemakkelijk leven dat hen niet zal bevallen. En wanneer de gemeenschap op zoek gaat naar een wettelijk kader om uitdrukking te geven aan zijn onvrede, en dat niet zal vinden, dan zullen ze de grondwet van de derde republiek pas echt missen.

En dan gaat de natie zijn ondergang tegemoet.

Tegenbetoog

Herovering van de geschiedenis

De goedkeuring van de nieuwe grondwet vormt een "een historisch moment", schrijft Magyar Nemzet. Het centristische dagblad wijst erop dat "de wijzen die de vorige grondwet in 1989 hebben opgesteld, ervan uitgingen dat deze van tijdelijke aard was". De tekst uit 1949 was na de val van het communistische regime ingrijpend gewijzigd. Magyar Nemzet wijst er tevens op dat "meer dan een miljoen [van de 10 miljoen] staatsburgers heeft deelgenomen aan de nationale raadpleging" die de regering voor het opstellen van de grondwet had georganiseerd en is van oordeel dat "degenen die deze grondwet ooit willen vervangen, een gelijkwaardige legitimiteit moeten zien te verkrijgen".

Het dagblad staat achter het omstreden patriottistische credo dat in de preambule van de grondwet is opgenomen. "Geen enkele politieke gemeenschap kan leven zonder gemeenschappelijke waarden die door allen worden omarmd en een geschiedenis die door iedereen wordt geaccepteerd." Met deze tekst wordt "afgerekend met het erfgoed van de dictaturen", verzekert Magyar Nemzet en "kunnen we onze eigen geschiedenis terugkrijgen, die zo vaak is ontkend en vervalst. Hebben we onze blik daarmee gericht op het verleden? Helemaal niet. De geschiedenis is niet af."

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp