Schotse supporters in Duitsland tijdens de finale van het Europese kampioenschap curling van 2007.

Nieuwe discussies over onafhankelijkheid

De recente verkiezingsoverwinning van de Schotse nationalisten legt het idee voor onafhankelijkheid opnieuw op tafel. El Pais ziet in deze overwinning een parallel met het onafhankelijkheidsstreven van een deel van de Baskische en Catalaanse bevolking.

Gepubliceerd op 25 mei 2011 om 15:30
Schotse supporters in Duitsland tijdens de finale van het Europese kampioenschap curling van 2007.

De onverwachte en verpletterende overwinning van de Scottish National Party (SNP) bij de regionale verkiezingen van afgelopen week, waarbij de partij tegen alle voorspellingen in 69 van de 129 zetels behaalde, heeft de deur opengezet naar een referendum over de onafhankelijkheid van Schotland. De mogelijkheid van een onafhankelijke staat, 10 tot 15 jaar geleden nog beschouwd als een hersenschim, wordt geleidelijk steeds serieuzer genomen, hoewel uit recente peilingen paradoxaal genoeg blijkt dat een breuk meer door de Engelsen dan door de Schotten wordt gewenst.

Het systeem van zelfbestuur voor Schotland, de zogeheten devolution of overdracht van bevoegdheden, werd in 1997 door de Labour-regering in gang gezet. De decentralisatie werd ingegeven door de gedachte dat hoe meer autonomie de Schotten zouden hebben, hoe minder ze naar onafhankelijkheid zouden verlangen. Velen menen nu dat het tegendeel waar is gebleken. Volgens anderen valt dat echter nog te bezien.

De SNP-overwinning heeft de Spanjaarden aan het denken gezet.

De SNP-overwinning heeft de Spanjaarden aan het denken gezet

De overwinning van de SNP heeft de Spanjaarden aan het denken gezet. Het is immers eenvoudig om een parallel te trekken met het onafhankelijkheidsstreven van een deel van de Baskische en Catalaanse bevolking. Er zijn echter enorme verschillen. Het Verenigd Koninkrijk ontstond vier eeuwen geleden toen Jacobus VI van Schotland op de Engelse troon kwam en een eeuw later, in 1707, werd de vereniging bezegeld met de vrijwillige fusie van beide parlementen. Spanje bestaat daarentegen uit een complex geheel van 17 autonome regio’s, die in verschillende mate streven naar zelfbestuur.

Nieuwsbrief in het Nederlands

In Schotland zijn het de armen en niet de rijken die eruit willen stappen. En de nationale identiteit van Schotten en Engelsen is niet in het geding. Hoe het ook zij, de kans dat Alex Salmond, charismatisch leider van de nationalisten, zal oproepen tot een referendum leidt in het Verenigd Koninkrijk geenszins tot grote politieke opwinding.

"Op de eerste plaats Schots, maar tegelijkertijd Brits"

"Het is wat optimistisch van de SNP om te denken dat een referendum over onafhankelijkheid gewonnen kan worden", meent historicus [Sebastian Balfour](http:// http://www2.lse.ac.uk/researchAndExpertise/Experts/s.balfour@lse.ac.uk), emeritus hoogleraar Contemporary Spanish Studies van de London School of Economics. "De SNP zou ernstig te lijden hebben onder de gevolgen van een negatieve uitslag, omdat de situatie in Schotland uiterst curieus is en totaal anders dan die in Spanje, in die zin dat veel meer Engelsen dan Schotten vóór onafhankelijkheid van Schotland zijn en dat er minder Engelsen dan Schotten tegen zijn. Een groot aantal Schotten is vóór handhaving van de unie met Engeland. Het is alsof de Engelsen van een nationalistisch-imperialistische identiteit zijn overgestapt op een postnationale identiteit, een identiteit die om zo te zeggen meer lokaal of regionaal gericht is. Ik betwijfel ten zeerste of de SNP de kwestie van een referendum op dit moment aan de orde zal stellen. Iets heel anders is dat de partij naar mijn mening op de lange termijn wil bewijzen in staat te zijn de belangen van Schotland te dienen."

In welk opzicht kan de verpletterende overwinning van de SNP invloed hebben op de situatie in Spanje? "Tot op zekere hoogte kan de pro-onafhankelijkheidsstroming erdoor worden versterkt, maar ik geloof niet dat de impact erg groot zal zijn", meent Balfour. "Het lijkt mij niet zo belangrijk. Er zijn grote verschillen en Schotland heeft in feite veel meer gemeen met Catalonië en Baskenland, in die zin dat de nationalistische partij er een meerderheid heeft in het parlement. In Spanje bestaat die situatie allang."

Schotland is nationalistisch "in die zin dat de bevolking zich er vóór alles Schots voelt, maar het zijn tegelijkertijd Britten", stelt David McCrone, mededirecteur van het Institute of Governance van de Universiteit van Edinburgh. "In Catalonië bestaan er in dit opzicht vijf mogelijkheden: je bent Catalaan maar geen Spanjaard, je bent meer Catalaan dan Spanjaard, je bent evenzeer Catalaan als Spanjaard, je bent meer Spanjaard dan Catalaan, je bent Spanjaard en geen Catalaan. In die zin is Schotland veel meer Schots dan Catalonië Catalaans is. Dat heeft veel te maken met de immigratie vanuit de rest van Spanje. En misschien ook wel met de taalkwestie."

"Schots zijn heeft te maken met territorium

In Schotland is taal geen probleem. "De taal is geen tol meer die moet worden betaald om Schots te zijn", legt McCrone uit. "Schots zijn heeft te maken met territorium, niet met taal of etniciteit. Daardoor voelt iemand die naar Schotland komt zich gemakkelijker Schots. Het bestaansrecht wordt niet ontleend aan de taal. Taal is geen wezenlijk element van de nationale identiteit noch een manier om het anders zijn tot uitdrukking te brengen, zoals in Quebec". Of in Wales, waar het nationalisme veel minder sterk is dan in Schotland maar waar één op de vier inwoners Welsh spreekt.

Daardoor is de discussie over onafhankelijkheid in Schotland veel pragmatischer van toon dan in Baskenland of Catalonië. McCrone is van mening dat het bij de overwinning van de SNP niet zozeer gaat om onafhankelijkheidsstreven versus unionisme als wel om de mate van zelfbestuur die de Schotten wensen. "De afgelopen 20 jaar hebben sommigen van ons zich minder beziggehouden met het onderscheid tussen onafhankelijkheid en autonomie maar vooral met de manier waarop meer zelfbestuur gerealiseerd kan worden. In feite draait de discussie om de mate van zelfbestuur en de manier waarop meer zelfbestuur kan worden bereikt."

McCrone moet lachen om de simplistische houding die Londen inneemt in de Schotse kwestie. "De centrale regering neigt tot slechts twee standpunten: ofwel Schotland zal nooit onafhankelijk worden, ofwel onafhankelijkheid is onontkoombaar. Ik denk dat het heel wat gecompliceerder ligt. We leven in een wereld waarin het lastig is om vast te stellen wat we verstaan onder onafhankelijkheid. In feite hebben we het over gradaties van zelfbestuur. Als met onafhankelijkheid wordt bedoeld de klassieke onafhankelijke Staat van de 19e eeuw met een leger en grenzen en dat soort dingen, dan zitten we natuurlijk op het verkeerde spoor. In zo’n wereld leven we niet."

"Zelfbestuur op verschillende niveaus

"We leven in een wereld van zelfbestuur op verschillende niveaus", aldus McCrone. "Zowel Spanje als Groot-Brittannië zijn lid van de Europese Unie. En de EU heeft macht. Het is geen kwestie van absolute soevereiniteit maar van gedeelde soevereiniteit." En hij vervolgt: "Mijn persoonlijke voorkeur gaat uit naar een situatie waarin het Verenigd Koninkrijk de weg inslaat van een confederatie".

"Met andere woorden, dat als de tijd rijp is er meer zelfbestuur komt. Net zoals om heel andere redenen en in een andere context het geval is in België. Een aanzienlijk deel van de macht is overgedragen aan Vlaanderen en Wallonië. We zijn op weg naar een confederale wereld en niet naar een wereld van absoluut onafhankelijke staten. Een wereld waarin Schotland, Catalonië en natuurlijk ook Baskenland steeds meer zelfbestuur zullen krijgen. Dingen veranderen. Centrale regeringen spelen daarbij een cruciale rol. In Groot-Brittannië hebben de Conservatieven lering getrokken uit het verleden. Ze zijn niet meer zo agressief en dom als toen ze aan de macht waren. Nu maar afwachten of dat zo blijft."

Krijgen we binnenkort te maken met het Onverenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië? Alex Salmond zegt het zo: "Ze zeiden dat er nooit een Schots Parlement zou komen, maar dat is er nu. Ze zeidn dat we nooit de verkiezingen zouden winnen, maar in 2007 wonnen we. Dat we nooit de absolute meerderheid zouden behalen, en die hebben we nu. Nu zeggen ze dat we een referendum over onafhankelijkheid nooit zullen winnen". We zullen zien!

Economie

Olie geen garantie voor onafhankelijkheid

Volgens de Zwitserse krant Neue Zürcher Zeitung (NZZ) ”zou onafhankelijkheid voor Schotland vanuit economisch oogpunt gezien niet verstandig zijn", ook al beschikt het land "naast olie, whisky en doedelzakken ook nog over andere goederen". Energie blijft met een opbrengst van 17.811 miljard euro in 2007 de voornaamste bron van inkomsten volgens het Zwitserse dagblad. Toch zou het gezien de prijsschommelingen en de daling van de oliereserves "voor Schotland een ware uitdaging zijn" om een stabiele begroting op te stellen voor de middellange termijn. Windenergie zou deze verliezen kunnen compenseren en zit ook zeker "in de lift, maar blijft vooralsnog een verlieslatende activiteit". De financiële sector, de andere pijler onder de Schotse economie, is in deze tijden van crisis eveneens instabiel, onthult NZZ. De Royal Bank of Schotland en de HBOS moesten worden gered door de Britse belastingbetaler. “De droom van onafhankelijkheid zou dus wel eens kunnen leiden tot bittere ontgoocheling bij de Schotten. Daarentegen zou een grotere financiële autonomie een stimulans kunnen vormen voor hun economie", zo stelt de krant vast.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp