Kies een taal
Uit het rapport van de commissie Kindermishandeling blijkt dat kinderen op een ongekend grote schaal slachtoffer zijn geworden van het georganiseerde sadisme van de Katholieke Kerk en de overheid. Tussen 1936 en 1970 werden 170.000 kinderen toegewezen aan de ongeveer vijftig vakscholen, meer dan één op de honderd kinderen in de relevante leeftijdscategorie. Dergelijke aantallen gaan het voorstellingsvermogen te boven, waardoor bepaalde specifieke beelden onze aandacht vasthouden.
Een broeder die woedend werd omdat een trage leerling niet de juiste antwoorden wist: "Hij sloeg de jongen, pakte zijn hoofd beet en beukte hem tegen de tafel. De inktpotten sprongen omhoog, hij zat onder de inkt, het snot, het bloed, alles."
Een kind dat de man die hem een pak rammel gaf omschreef als volgt: "Hij leek net een wolf. Hij liet letterlijk zijn klauwen en tanden zien..."
De broeder die zijn radio keihard zette toen een jongen zijn kamer binnenkwam. Hij zei: "Doe je pyjama uit, je kunt nu zo hard schreeuwen als je wilt, kleine etter."
Waarom stond onze samenleving het toe dat kinderen werden toevertrouwd aan een systeem waar terreur regeerde? Ierland was net onafhankelijk geworden en zette met name een gevangenissysteem van kinderkampen voort die met arbitrair geweld, ongekende perversiteit en een gevoel van volledige straffeloosheid werden geleid.
Dergelijke instellingen worden normaal gesproken in verband gebracht met totalitaire regimes. Ierland had geen totalitair regime, maar voerde wel een dergelijk systeem in voor met name arme kinderen. De methoden op vakscholen doen denken aan concentratiekampen: geschoren hoofden; het gebruik van vernedering en desoriëntatie zodat gevangenen hun gevoel van persoonlijke identiteit verloren; het inzetten van honden tegen gevangen; de mishandeling van gevangen terwijl ze aan muurhaken hingen.
Hoe zijn we tot dit totalitaire systeem gekomen? Een simpel antwoord zou zijn dat deze mensen monsters waren. De nonnen en broeders die deze gevangenenkampen leiden, waren echter kinderen van normale boeren en middenstanders in gewone wijken. Ze waren gehoorzame meisjes en jongens van goede komaf die hun ouders trots maakten toen ze de heilige gelofte aflegden.
De meesten van hen begonnen niet meteen als sadist. Ze leerden, zoals beulen altijd hebben geleerd, om hun slachtoffers niet meer als mens te zien en gruweldaden normaal te vinden. Het gevoel dat dit normaal was, werd versterkt door de groepsprocessen waarmee degenen die reeds bloed aan hun handen hadden, druk uitoefenden op hen die dat nog niet hadden. Eén broeder vertelde de commissie over een "incident waarbij zijn medebroeders hard hadden geapplaudeerd omdat ze hadden gehoord dat hij een van zijn leerlingen had gestraft door hem in het gezicht te stompen. Hij had nog nooit eerder zo'n strenge straf uitgedeeld."
Ook waren deze toestanden algemeen bekend. Niet alleen het ministerie van Onderwijs, maar ook de overheid en de kerk waren op de hoogte van deze gewelddadige cultuur. In de jaren zestig werd zowel de Ierse premier Eamon De Valera als aartsbisschop McQuaid uit Dublin persoonlijk geïnformeerd.
Doordat buitenstaanders ervan afwisten, kan deze interne, onmenselijke cultuur enkel om drie redenen zijn gehandhaafd: macht, seks en klasse. De beulen ontleenden hun macht aan de ongenaakbare status van de kerk, waarachter ze zich ongestraft konden verschuilen. Het geweld van instellingen was een uitdrukking van absolute macht. Eén broeder vertelde de commissie dat "hij een gevoel van macht had doordat hij de jongens kon mishandelen".
De enorme perversiteit bij dit machtsvertoon lijkt echter erop te wijzen dat deze groep mensen niet aan macht gewend waren. Ze waren afkomstig uit een gekoloniseerde maatschappij, hadden een sterk minderwaardigheidsgevoel en waren zelf opgegroeid in een autoritaire, religieuze structuur. Ze zagen deze macht dan ook als vrijbrief om te doen wat ze maar wilden. Tijdens één incident dwong een broeder een twaalfjarige jongen om poep van zijn schoenen te likken. Een cultuur waarin mensen konden doen wat ze wilden, leidde onvermijdelijk tot een cultuur waarin ze dan ook niets achterwege zouden laten.
De tweede factor was seks, een op religie gebaseerde haat van het lichaam die tot uitdrukking kwam in de manier waarom broeders hun gevangenen mishandelden. Er was ook sprake van een perverse seksualiteit met twee uitersten: een obsessie voor reinheid en een geobsedeerde uitleving van seksuele lusten. Een getuige vertelde de commissie: "Seks? Mijn eerste kennismaking met seks was in een achterkeuken, vastgeklemd tegen een boiler waaraan ik mijn been verbrandde, terwijl ik werd verkracht door broeder Dax."
De derde factor was klasse. In deze samenleving liet de middenklasse de onzekerheid over haar status blijken door een hysterische minachting voor minder bedeelden. Geweld werd aangewakkerd door een psychotische haat jegens alles wat niet strookte met het model van een fatsoenlijke Christelijke familie. In Goldenbridge kregen meisjes te horen dat ze "smerig" waren en "nog lager dan de soldaten die Christus hadden gekruisigd". Zonen van ongehuwde moeders werd verteld dat hun moeder "een vieze hoer" was.
Deze scheve relaties tussen macht, seks en klasse kwamen op een afschrikwekkende manier tot uiting in de instellingen, maar waren verweven in de gehele samenleving. Ze vormden de donkere schaduwen van een Ierse republiek die nooit echt van de grond was gekomen.
