Noors model

Gepubliceerd op 20 april 2012 om 15:29

**Op dit moment worden in zaal 250 van het paleis van justitie in Oslo de democratie en de rechtsstaat op de proef gesteld. Het proces tegen Anders Behring Breivik, dat op 16 april van start is gegaan, vormt namelijk in dubbel opzicht een uitdaging, maar ook een voorbeeld.

In de eerste plaats een uitdaging voor de Noren, die het trauma van de aanslagen van 22 juli vorig jaar (77 slachtoffers in Oslo en op het eiland Utøya) opnieuw moeten doormaken en de uitdagende houding die Breivik vanaf het begin van het proces heeft aangenomen, moeten verduren. Breivik heeft niet alleen geen enkele spijt betuigd over zijn daad en zelfs gezegd dat hij het zo weer zou doen, maar kreeg bovendien toestemming om gedurende een uur en een kwartier de 13 pagina's tekst voor te lezen waarin hij zijn beweegredenen uiteen heeft gezet. Zijn landgenoten, in de eerste plaats de overlevenden en de nabestaanden van de slachtoffers, moeten proberen niet toe te geven aan hun behoefte om wraak te nemen, vertrouwen houden in de rechtspraak en zich zodanig wapenen dat eventuele aanhangers van Breivik geen kans krijgen.

Een uitdaging ook voor Europa, want alle media-aandacht voor het proces tegen Anders Breivik en de wijze waarop het proces wordt gevoerd (openbaarheid van de zittingen, het recht van de verdachte om het woord te voeren) zorgt voor een uniek klankbord voor zijn ideeën - “een proces is een gouden gelegenheid”, schreef hij in het manifest dat hij voor de aanslagen op internet heeft gezet - dat verder reikt dan Noorwegen alleen. Een aanzienlijke groep Europeanen deelt zijn ideeën en hebben een diepe afkeer van moslims, buitenlanders, elites, sociaal-democraten, liberalen en multiculturalisme. In Europa hebben we zelden de gelegenheid om zonder censuur, voor een rechtbank en door alle kanalen uitgezonden, kennis te nemen van dat gedachtegoed. In veel landen zijn uitspraken als die van Breivik namelijk strafbaar vanwege hun haatdragende en gewelddadige karakter of omdat ze aanzetten tot haat en geweld.

De dag na de aanslagen verklaarde premier Jens Stoltenberg, lid van diezelfde Arbeiderspartij waarvan de jongeren in Utøya werden afgeslacht, dat het antwoord op Breivik “meer openheid en meer democratie” zou zijn. “Het is goed om te zien dat de rechtsstaat functioneert en dat de samenleving vooruitgaat”, schreef Eskil Pedersen, een van de overlevenden van de slachtpartij op Utøya, aan de vooravond van het proces. En precies daarin schuilt het Noorse voorbeeld: een zelfverzekerde democratische samenleving die is gegrondvest op een goed functinerende rechtsstaat is niet bang voor degenen die haar grondbeginselen ter discussie willen stellen noch voor hun uitspraken, omdat ze over de wettelijke - en vooral culturele - instrumenten beschikt om zichzelf te beschermen. Dat is waarschijnlijk de belangrijkste les die uit deze zaak valt te leren.**

Nieuwsbrief in het Nederlands

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!