Aktualności Humor w Europie (8/10)

Surrealizm i „zwanze” – recepta belgijska

Bezpośredni we Flandrii czy mniej wyrazisty w Walonii – humor belgijski odzwierciedla złożoność i wielowymiarowość kraju. Ale tym, co w nim najważniejsze, jest zdrowa mieszanka autoironii, skromności i żartu.

Opublikowano w dniu 29 sierpnia 2012 o 12:24

W Belgii istnieje kilka rodzajów humoru. Skoro utrzymują się obiekcje co do tożsamości tego kraju, pominiemy tutaj określenie „humor belgijski”. Ten praktykowany na co dzień to przede wszystkim humor odruchowy, który ubarwia codzienną szarzyznę. Do tej kategorii można zaliczyć zapowiedź końca państwa belgijskiego – jak w programie RTFB (Radio Télévision Belge Francophone) „Bye Bye Belgium”, w roku 2006.

Jeden z belgijskich premierów – Yves Letterme w 2007 r. potrafił zaintonować „Marsyliankę”, gdy sytuacja wymagała hymnu narodowego. A królowa Fabiola, której w 2010 r. pewien podobno łucznik rzekomo groził śmiercią, umieściła na swoim kapeluszu zielone jabłko podczas obchodów święta narodowego.

Jest następnie humor w kogoś wymierzony, w wersjach flamandzkiej i walońskiej. Pierwszy – bardziej bezpośredni, bardziej wojowniczy, z pojedynkami na brzydkie słowa i frontalnymi atakami na religie czy na monarchię. Drugi korzysta z synonimów i aluzji, jest często dobrotliwy, zabarwiony autoironią – głównym składnikiem belgijskości; według humorysty Bruno Coppensa jest przede wszystkim brak zbiorowego samozachwytu .

Coppens – frankofon, ale syn Flamandki, uprawia gry słów, bawi ich brzmieniem i twierdzi, że swoją wirtuozerię w tych igraszkach zawdzięcza swojemu skomplikowanemu stosunkowi do własnego pochodzenia. A co do definicji humoru w Belgii… To niełatwe, ale wymienia „absurd, przekorę, naturalność, wpływ Jacquesa Tati [słynnego francuskiego reżysera-humorysty sprzed lat] oraz humor… angielski”.

Newsletter w języku polskim

Alain Berenboom, adwokat i powieściopisarz, komentator i spec od Tintina [bohatera belgijskiego komiksu] doszukuje się podobieństwa między humorem belgijskim i… żydowskim. Oba zrodzone i kultywowane przez ludzi, którzy czuli się ofiarami ucisku i reagowali kopniakiem w nos, ale takim, żeby krew nie popłynęła. Zdaniem Barenbooma – i kilku innych – ten kraj, który właściwie nie trzyma się już kupy, w każdym razie zachowuje dwa czynniki spójności – króla Alberta II i „zwanze”.

To trudne do zdefiniowania pojęcie łączy szyderstwo i umiar, a także ostrożność wobec wszelkiej władzy. Stąd bierze się stały dystans i nieufność wobec autorytetów oraz… pobłażliwość, niekiedy z przymykaniem oka na ich liczne błędy. „’Zwanze’ jest trochę jak mieszanina mdławego syropu z gorzkim piwem”, wywodzi Barenboom. „To kombinacja uważana za niedobrą à priori, ale z której w Belgii sporządza się napitek zwany nagłą śmiercią. Która jednak zabija tylko ponuraków”.

O ile Belgowie zachowują urazę wobec Francuzów – czy raczej wobec Coluche’a (pamiętny aktor komiczny, dowcipnie złośliwy) i wobec ich „belgijskich kawałów”, to dlatego, że zdaniem ich samych w materii złośliwego dowcipu nikt nie może dorównać Belgom. Aktorzy François Damiens et Benoit Poelvoorde najpełniej uosabiają to grube szyderstwo, niepowściągliwe, czasem źle rozumiane przez sąsiadów. Bawi ich w każdym razie, że przy wskazywaniu drogi do WC określa się ich czasem jako „wyraźnych Wallonów”, co jest określeniem odróżniającym tych z południa od tych z północy – zwanych BV – „Bekende Vlamingen”.

A jakiś dowcip belgijski na pożegnanie?

Proszę bardzo:

– Ile pozycji liczy sobie walońska „Kamasutra”?

– Dwie. „On” i „off”.

Przeczytaj wcześniejsze odcinki cyklu:

Karykatura wikinga ma piękną przyszłość

Uszczypliwość bez uśmiechu

Dowcipy, które wymknęły się spod cenzury

Rubaszny, niemoralny i zabawny niczym hiszpański glina

Serial, który czaruje klasę średnią

Od Alp po Sycylię śmieją się sami z siebie

Niemiecka satyra, czyli „higiena polityczna”

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Wspieraj niezależne dziennikarstwo europejskie

Europejska demokracja potrzebuje niezależnych mediów. Voxeurop potrzebuje ciebie. Dołącz do naszej społeczności!

Na ten sam temat