Wybierz język
Oddolna presja i wola polityczna na górze – taka jest być może recepta na to, aby wyjść wreszcie z bośniackiej kwadratury koła. Ruch obywatelskiego protestu, który ostatnio ogarnął Bośnię i Hercegowinę, w połączeniu z pozytywną zmianą w regionie, mógłby spowodować przełom w tym kraju byłej Jugosławii, gdzie sytuacja jest najbardziej skomplikowana [Bośnia i Hercegowina jest urządzona zgodnie z zasadą odrębności etnicznej i składa się z Federacji Chorwacko-Bośniackiej oraz Republiki Serbskiej].
Na początku czerwca kilkuset obywateli z Sarajewa wyszło na ulice, aby zademonstrować, że mają już dość aberracji będącej wytworem układu z Dayton [porozumienia z 1995 r., które zakończyło wojnę, ale ugruntowało etniczny podział Bośni i Hercegowiny]. Przypadek chorego niemowlęcia był przysłowiową kroplą, która przelała czarę goryczy. Mała Belmina Ibrišević nie mogła wyjechać na leczenie do Niemiec, bo miejscowi politycy nie potrafili się dogadać w sprawie zasad nadawania numeru tożsamości. A bez tego numeru nie można było wystawić jej paszportu.[Ostatecznie zmarła 16 czerwca w Sarajewie.]
Narodziny ruchu obywatelskiego
Od 12 lutego żaden noworodek nie mógł otrzymać takiego administracyjnego numeru. Na znak protestu obywatele zgromadzili się przed siedzibą obradującego właśnie centralnego parlamentu i otoczyli go. Zmusili w ten sposób swoich reprezentantów do wydania choremu dziecku paszportu w trybie nadzwyczajnym. Odtąd mówi się już o „Baby-lution” (rewolucji niemowląt) w Sarajewie. 11 czerwca dziesiątki tysięcy osób zablokowały ruch uliczny w tym mieście, aby domagać się uregulowania problemu nadawania numerów tożsamości oraz, bardziej ogólnie, europeizacji kraju.
Z kolei w Banja Luce [stolicy Republiki Serbskiej] to studenci wyszli na ulice, by bronić swych praw i to wbrew temu, że zakazano ich manifestacji. Studenci protestowali również w Mostarze. W głęboko podzielonym etnicznie kraju rodzi się właśnie ruch obywatelski.
Jednocześnie zaś jesteśmy świadkami historycznych zmian w sąsiedztwie Bośni i Hercegowiny – Chorwacja właśnie przystępuje do Unii Europejskiej [zostanie ona członkiem UE 1 lipca], gdy tymczasem przywódcy Serbii wyrzekają się projektu Wielkiej Serbii. Nacjonalistyczne władze w Belgradzie zrobiły ogromny krok naprzód, podpisując historyczne porozumienie w sprawie normalizacji stosunków z Kosowem.
Serbski prezydent Tomislav Nikolić, będący w latach 90. prawą ręką Vojislava Šešelja (przywódcy nacjonalistycznej Serbskiej Partii Radykalnej sądzonego obecnie przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii – MTKJ – w Hadze), prowadzi obecnie Serbię w stronę Europy. Jest to bez wątpienia najważniejsza polityczna zmiana od dwudziestu lat na tym obszarze i znak nadziei dla Bośni i Hercegowiny.
Chorwacja musi się zaangażować
Jeśli sprawa paszportu wydanego Belminie Ibrisević zaszczepi wśród Bośniaków poczucie, że da się coś zdziałać, a obywatelska presja się utrzyma, to miejscowi politycy zrozumieją być może, że w ich interesie jest raczej dążyć do porozumienia niż działać w kierunku dezintegracji kraju. Jednak czołowe partie Serbów i Chorwatów, Związek Niezależnych Socjaldemokratów (SNSD) i Chorwacka Wspólnota Demokratyczna Bośni i Hercegowiny (HDZ-BiH) nie omieszkały dalej podkopywać wspólnych instytucji, zapowiadając, że odtąd nie będą brać udziału w obradach w stolicy kraju „z powodu braku bezpieczeństwa spowodowanego przez manifestacje w Sarajewie”.
Ale gdyby Nikolić zdołał przekonać Milorada Dodika [premiera Republiki Serbskiej], że będzie mógł podążać do Europy tylko pod sztandarem Bośni i Hercegowiny – a po sprawie Kosowa taki właśnie powinien być kolejny warunek postawiony Serbii w perspektywie jej integracji europejskiej – to można by przeciwdziałać antybośniackiej polityce Republiki Serbskiej w Bośni.
Również Chorwacja musi się poważnie zaangażować w te perswazyjne zabiegi. Zwłaszcza że przywódcy HDZ-BiH, naśladując postawę posłów reprezentujących Serbów bośniackich, zapowiedzieli, że oni także nie będą już obradować w Sarajewie. Zagrzeb nie powinien zmniejszać nacisku na HDZ-BiH. Jako nowy członek Unii Europejskiej Chorwacja powinna pokazywać, jak posuwać Europę naprzód, zamiast się biernie przyglądać, jak jej sąsiedzi wpychają kij w szprychy integracji.
Widziane z Sarajewa
Wspólnota międzynarodowa jest po stronie manifestantów
Dnevni Avaz twierdzi, że przedstawiciele wspólnoty międzynarodowej, którzy „o wszystkim decydują w Bośni i Hercegowinie”, podjęli świadomą decyzję, że „nie będą się wypowiadać w sprawie groteskowego nieporozumienia, przez co lokalni politycy narazili noworodki na brak opieki zdrowotnej, ponieważ nie są w stanie przyznać im nowych numerów PESEL”. Dziennik z Sarajewa podaje, że, wręcz przeciwnie, urząd wysokiego przedstawiciela międzynarodowego w Bośni i Hercegowinie i Rada Wdrażania Rozwiązań Pokojowych (PIC) „postanowiły, że postawią na protest obywatelski, który szerzy się w Sarajewie przeciwko zaniedbaniom i bezkarności polityków oraz na ruch studentów z Banja Luki” (stolicy Republiki Serbskiej), ponieważ „uznali, że te inicjatywy obywatelskie będą miały odpowiednią siłę przebicia, żeby wywrzeć presję na rządzących”. Tak więc, jak pisze gazeta,
Wysoki przedstawiciel dla Bośni i Hercegowiny, Valentin Inzko, jako pierwszy popierał ludzi buntujących się przeciwko władzy. […] Ambasador Wielkiej Brytanii w Sarajewie również wyraził poparcie dla manifestantów. Następny w kolejności był ambasador USA, który zamieścił w Internecie amerykański apel do bośniackich obywateli, aby bardziej krytycznie podchodzili do własnych władz. […] Nasi politycy z kolei budzą tylko pogardę, obrzydzenie, gniew i rozpacz obywateli.
